Znamy 700 planet

Odkrycie polskiego astronoma ma bardzo duże znaczenie dla historii astronomii. Zostało m.in. uznane przez "Nature" za jedno z najbardziej fundamentalnych odkryć opublikowanych na łamach tego prestiżowego czasopisma naukowego. Aleksander Wolszczan był kilkakrotnie wymieniany jako jeden z kandydatów do Nagrody Nobla z fizyki, do tej pory jednak nagrody nie otrzymał.

Historyczny artykuł nosi tytuł "A planetary system around the millisecond pulsar PSR1257+12" ("System planetarny wokół milisekundowego pulsara PSR1257 + 12") i został opublikowany w "Nature" 9 stycznia 1992 roku. Autorami są Aleksander Wolszczan oraz Dale A. Frail.

Artykuł informował o odkryciu dwóch planet o masach 2,8 i 3,4 mas Ziemi i okresach orbitalnych 98,2 i 66,6 dnia. Przewidywał też możliwość istnienia trzeciej planety (która została później potwierdzona jako obiekt o bardzo niewielkiej masie). Później w 1994 roku Wolszczan opublikował w czasopiśmie "Science" artykuł potwierdzający wyniki obserwacji pulsara PSR1257+12.

Nad zagadnieniem, czy inne gwiazdy posiadają swoje układy planetarne, podobnie jak Słońce posiada swój Układ Słoneczny, astronomowie zastanawiali się już od bardzo dawna. W ubiegłych stuleciach pojawiały się hipotezy na temat ich istnienia, jednak nie było możliwości technicznych weryfikacji tych idei.

W XX wieku kilku naukowców prowadziło poszukiwania planet wokół innych gwiazd, jednak kolejne ogłoszone odkrycia po weryfikacji okazywały się pomyłkami. Zwycięzcą wyścigu o miano pierwszego odkrywcy planet pozasłonecznych został ostatecznie Polak. Odkrycie Wolszczana było zaskakujące, bowiem nikt nie spodziewał się planet w pobliżu pulsara - nietypowej gwiazdy, która jest pozostałością po wybuchu supernowej.

Odkrycie zostało dokonane na podstawie obserwacji na falach radiowych, do których Wolszczan używał największego na świecie radioteleskopu Arecibo o średnicy 305 metrów. Pulsary to bardzo szybko wirujące gwiazdy neutronowe, a z okolic ich biegunów wysyłana jest wiązka fal radiowych. Gdy Ziemia znajduje się na drodze takiej wiązki, obserwujemy co chwilę impulsy fal radiowych (zasada jest podobna jak w przypadku latarni morskich). Radiowe impulsy pulsarów są bardzo regularne. Wolszczan wykrył odchyłki w pulsach docierających do Ziemi, za które odpowiedzialne okazały się planety.

Planety krążące wokół innych gwiazd niż Słońce, nazywa się obecnie planetami pozasłonecznymi, albo egzoplanetami. Znanych jest ich aktualnie ponad 700. Wolszczan to nie jedyny polski odkrywca planet. W kolejnych latach do grona odkrywców egzoplanet dołączali kolejni polscy astronomowie, a w szczególności naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego oraz z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

Aleksander Wolszczan urodził się w 1946 roku w Szczecinku. Ukończył studia na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W latach 80. wyjechał na stałe zagranicę. Aktualnie pracuje na Uniwersytecie Stanowym Pensylwanii w Stanach Zjednoczonych. Po odkryciu planet koło pulsara nadal zajmował się badaniami planet pozasłonecznych i w kolejnych latach wspólnie z innymi naukowcami z Polski odkrył kilka innych planet wokół normalnych gwiazd.