Szaty liturgiczne

Szaty liturgiczne
Na zakończenie naszego przewodnika zajrzyjmy jeszcze do zakrystii. Przypatrzmy się poszczególnym elementom liturgicznego stroju kapłana. Jakie znaczenie mają kolory szat liturgicznych? Od czego zależy ich wybór?

Sposobem ubierania się człowiek wyraża w jakiejś mierze siebie. Znaczenie wydarzeń, uroczystości podkreślamy odświętnym strojem. Tutaj kryje się też najprostsza odpowiedź na pytanie, dlaczego ksiądz i posługujący zakładają podczas celebracji uroczysty strój. Nowy Testament mówi o tym, że ubiór ma znaczenie symboliczne. Św. Paweł pisze, że w chrzcie „przyoblekliśmy się w Chrystusa” (Ga 3,27). W starożytności nowo ochrzczeni zakładali białą szatę na znak otrzymanej łaski.

Dość wcześnie ukształtował się też zwyczaj wkładania na liturgię strojów świątecznych, aby uwypuklić jej wyjątkowy, sakralny charakter. Podczas wędrówki ludów ukształtowały się szaty liturgiczne używane do dzisiaj. Szaty są znakiem sprawowanej funkcji. Powinny też podkreślać piękno świętych czynności. Szaty zakrywają prywatną osobę kapłana i podkreślają, że działa on w imieniu Chrystusa.

Pasek lub cingulum – lniany sznurek służący do przewiązania na biodrach alby. Bywa zbędny, jeśli alba jest tak uszyta, że przylega do ciała.

Alba (łac. biała) – wywodzi się z rzymskiej tuniki. Jest szatą wspólną dla wszystkich szafarzy wyświęconych (biskupa, prezbitera, diakona). W albę ubierają się też wszyscy świeccy posługujący (lektorzy, ministranci).

Humerał (łac. humerus – barki) – płócienna chusta, którą kapłan okrywa ramiona oraz szyję. Jeśli alba jest tak uszyta, że zakrywa szyję, wtedy humerał jest zbędny.

Ornat od starożytności używany przy sprawowaniu Mszy świętej. Powstał z rzymskiego płaszcza. Jest szatą wierzchnią kapłana w odpowiednim kolorze liturgicznym. W średniowieczu miał krój fartucha o kształcie wiolonczeli. Bywał bardzo bogato zdobiony. Po Soborze Watykańskim II powrócono do starożytnego kroju ornatu.

Komża powstała ze skrócenia alby. Stanowi tzw. strój chórowy kapłana. Używana jest do tych czynności liturgicznych, kiedy nie zakłada się ornatu, np. pomagając przy komunikowaniu wiernych. Nieraz noszą ją też ministranci.

Stuła szarfa w kolorze liturgicznym, noszona przez diakonów, prezbiterów i biskupów. Kapłani zakładają ją na szyję (dawniej krzyżowali ją na piersiach), diakon nosi ją na lewym ramieniu, na ukos, podwiązaną lub spiętą pod prawym.

Kapa stosowana jest podczas nabożeństw poza Mszą św. (nieszpory, pogrzeb, procesje).

Dalmatyka jak nazwa wskazuje, pochodzi z Dalmacji. Od IV wieku stała się strojem wyróżniającym diakona posługującego przy Mszy świętej. Dawniej biskupi nosili ją pod ornatem.