Więźniowie okopali kościół

Ziemia Święta ciągle fascynuje nowymi znaleziskami, które zmieniają jej oblicze. Ostatnią rewelacją archeologiczną jest odkrycie w więzieniu w Megiddo, w Galilei, na północy Izraela. Nikt się go nie spodziewał. Podczas prac ziemnych, poprzedzających budowę nowego skrzydła, więźniowie natrafili na bizantyjskie mozaiki. Powiadomieni o odkryciu archeolodzy podjęli systematyczne prace. Natrafili na pozostałości kościoła z przełomu III i IV wieku. Odpowiedzialny za wykopaliska Jotam Tefer, z izraelskiego Departamentu Starożytności, podkreśla, że znaleziska chrześcijańskie z tego okresu są bardzo rzadkie. Odkrycie bizantyjskiego kościoła w Megiddo określa jako unikatowe.

Kościół w Megiddo jest niezwykle cenny dla poznania wczesnego okresu chrześcijaństwa w Ziemi Świętej, zaraz po uznaniu tej religii przez imperium rzymskie. Byłby to jeden z najstarszych oryginalnych chrześcijańskich kościołów, nie tylko na terenie ówczesnej Palestyny, ale i na świecie. Wcześniej, do czasu edyktu mediolańskiego, wydanego przez cesarza Konstantyna w 313 roku, chrześcijaństwo było religią zakazaną, a jej wyznawcy byli prześladowani. Nie można było budować obiektów sakralnych. W Palestynie wierni Chrystusa potajemnie gromadzili się na modlitwach i „łamaniu Chleba”, czyli Eucharystii, w tak zwanych „kościołach domowych”. Jeden z takich kościołów zachował się w Kafarnaum, w domu św. Piotra. Zbierali się też w synagogach, na cmentarzach lub w grotach.

Stół „na wspomnienie Chrystusa”
Wykopaliska w Megiddo odsłoniły znakomicie zachowane bizantyjskie mozaiki z inskrypcjami w języku greckim. Natrafiono też na pozostałości obrysu murów kościoła, zbudowanego na planie prostokąta, cysterny i system doprowadzania wody. Zapewne więc przy świątyni był też klasztor. Niezwykle ważne jest, że mozaikom towarzyszą greckie inskrypcje. Przekazują one cenne informacje historyczne i eksplikacje symboliki kościoła.

Najpiękniejsza i najokazalsza jest wspaniale zaprojektowana i wykonana mozaika przedstawiająca dwie ryby. Był to najbardziej rozpoznawalny w pierwotnym Kościele symbol chrześcijaństwa. Najważniejsza inskrypcja informuje, że świątynia była dedykowana „Panu Jezusowi Chrystusowi”. Z inskrypcji dowiadujemy się, że w jej centrum znajdował się „stół” eucharystyczny. Wspomniana jest na niej kobieta o imieniu Ekeptos, fundatorka „stołu na wspomnienie (uczczenie) Chrystusa”.

Znawcy wczesnego chrześcijaństwa zwracają uwagę, że w napisie użyto określenia „stół”, a nie „ołtarz”. Uważają, że chodziło o zaakcentowanie Eucharystii jako uczty paschalnej, zarazem eschatologicznej – w nawiązaniu do Ostatniej Wieczerzy Jezusa. Być może w ten sposób chciano podkreślić zdystansowanie się wobec kultu ofiarniczego religii żydowskiej i kultów pogańskich. Wydaje się, że uczestnicy Eucharystii zasiadali – na wzór Ostatniej Wieczerzy – wokół centralnie ustawionego stołu, przy którym dokonywało się misterium łamania Chleba. Taką hipotezę wysnuwa prof. Leah De Segni z Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie. Dodaje, że mozaika z Megiddo może mieć bardzo ważne znaczenie dla studiów nad wczesnochrześcijańską Eucharystią.

Z dwóch innych inskrypcji poznajemy imiona fundatorów mozaik: Gaianusa, rzymskiego oficera, i czterech greckich niewiast. Mozaiki pełne są precyzyjnych, finezyjnych, kolorowych wzorów geometrycznych. Do dziś mienią się pełnią kolorów.