List biskupów polskich do niemieckich zmienił relacje między narodami

18 listopada 1965 roku polscy biskupi skierowali do niemieckich biskupów list ze słowami: „Udzielamy wybaczenia i prosimy o nie”. Była to jedna z historycznych prób pojednania między dwoma narodami - Polakami i Niemcami.

Krok do pojednania

List napisany przez polskich biskupów do biskupów niemieckich był przełomowym krokiem w procesie pojednania między dwoma narodami. Trzeba przyznać, że nie była to łatwa decyzja, biorąc pod uwagę trudną przeszłość Polski i Niemiec, ale miała istotne znaczenie. Orędzie z 1965 roku, z jednej strony, było efektem zakończenia prac Soboru Watykańskiego II, z drugiej zbliżających się obchodów 1000-lecia chrztu Polski.

Warto wspomnieć, że w tamtym czasie, duchowieństwo polskie zainicjowało program duszpasterski zwany Wielką Nowenną. Dla hierarchów ważne było to, aby w tym programie wzięły udział episkopaty różnych narodowości. Polscy duchowni wysłali 56 listów do hierarchów zagranicznych kościołów, w tym także do niemieckich.

Chrześcijaństwo to fundament zjednoczenia

Niemiecki teolog Winfried Lipsher w rozmowie z „Deutsche Welle” wspomniał, że słowa Polaków skierowane do niemieckich duchownych były przełomem we wzajemnych stosunkach, a bez tego listu nie byłoby tego rodzaju pojednania niemiecko-polskiego, jakiego doświadczyliśmy, a politycy nie mieliby z czym wyjść do swoich społeczeństw, by przekonać do pojednania z sąsiadem. Bez tego listu byliby oni bardzo ubodzy” .

Polscy biskupi przypomnieli nie tylko historyczne fakty i trudności jakie naznaczyły wzajemne relacje. Zwrócili również uwagę na to, że chrześcijaństwo jest tym fundamentem i wspólnym dobrem, wokół którego należy i trzeba się jednoczyć.

Podkreślili, że to właśnie z  narodu niemieckiego wyszły osoby, które przyniosły chrześcijaństwo na polski grunt.

Początek propagandy

Niestety, dla władz komunistycznych list stał się pretekstem do stosowania szykan i siania nienawiści wobec episkopatu, a w szczególności kard. Stefana Wyszyńskiego. Kampania propagandy miała na celu zniszczenie autorytetu Prymasa Tysiąclecia, któremu zarzucono działania na szkodę państwa polskiego.

Jeden z fragmentów orędzia odebrano nadzwyczaj politycznie: „W tym jak najbardziej chrześcijańskim, ale i bardzo ludzkim duchu wyciągamy do Was, siedzących tu na ławach kończącego się Soboru, nasze ręce oraz udzielamy wybaczenia i prosimy o nie. A jeśli Wy - biskupi niemieccy i Ojcowie Soboru - po bratersku wyciągnięte ręce ujmiecie, to wtedy dopiero będziemy mogli ze spokojnym sumieniem obchodzić nasze Millennium w sposób całkowicie chrześcijański”.

W odwecie władze komunistyczne odmówiły kard. Wyszyńskiemu wyjazdu do Rzymu, tam bowiem odbywały się obchody milenijne w Kościele powszechnym.

Odpowiedź episkopatu niemieckiego przyszła dopiero 5 grudnia 1965 roku. Hierarchowie skierowali prośbę o wybaczenie i wyrazili otwartość na zaproponowany przez Polskę „nowy początek” w relacjach dwóch narodów. Niemieccy hierarchowie kościelni przyjęli również zaproszenie na uroczystości. Nie rozstrzygnęli jednak spornych kwestii dotyczących zachodniej granicy Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Krok do pojednania

List biskupów polskich do biskupów niemieckich nie spotkał się z entuzjazmem społeczeństwa polskiego. Ludzie wciąż pamiętali krzywdy wyrządzone przez niemieckich nazistów podczas II wojny światowej. Wywołał też wściekłość władz komunistycznych w Polsce wobec Kościoła i pogłębił ich nienawiść do duchownych. Próbowano ponownie skłócić narody: polski i niemiecki. Warto wspomnieć, że biskupi niemieccy również nie zareagowali optymistycznie na otrzymany dokument. 

Trzeba jednak przyznać, że list był jednym z pierwszych milowych kroków do pojednania między dwoma narodami, a jego żarliwym zwolennikiem był Karol Wojtyła, ówczesny arcybiskup krakowski, późniejszy papież Jan Paweł II.