Prolog do stulecia Powstań Śląskich

Rocznicowe wydarzenia zorganizują m.in. Muzeum Śląskie w Katowicach i Muzeum Powstań Śląskich w Świętochłowicach. Już 28 kwietnia obydwie te instytucje zapraszają na konferencję "95 lat refleksji nad Powstaniami Śląskimi. Fakty a pamięć - prolog do obchodów 100-lecia Powstań Śląskich".

Jak podaje Urząd Marszałkowski Woj. Śląskiego, konferencja ma inicjować debatę - na płaszczyźnie nauki, kultury, mediów czy społeczności - na temat pamięci o ważnych dla Śląska wydarzeniach oraz ich uczestnikach. W spotkaniu, podzielonym na część wykładową i dyskusyjną, udział wezmą naukowcy oraz przedstawiciele mediów i instytucji kultury.

Główne uroczystości rocznicowe zaplanowano na 2 maja - będą odbywały się od popołudnia do późnego wieczora. W Muzeum Powstań Śląskich odbędzie się "Mobilizacja do obchodów 95. Rocznicy III Powstania Śląskiego". Wśród zapowiadanych przez tę placówkę atrakcji znajdą się m.in. pokaz musztry, czyszczenie, składanie i ekspozycja broni. Osoby, które odwiedzą muzeum dowiedzą się jak wyznaczać azymut i czytać mapy wojskowe, będą też mogły obejrzeć zabytkowe rowery. W muzeum wystąpią też artyści z Zespołu Pieśni i Tańca "Śląsk".

Wieczorem w kościele pw. św. Jadwigi Śląskiej w Katowicach-Szopienicach metropolita katowicki arcybiskup Wiktor Skworc będzie przewodniczył uroczystej mszy za Ojczyznę. Na placu przy Pomniku Powstańców Śląskich w Katowicach zaplanowano natomiast wspólne śpiewanie z Zespołem Pieśni i Tańca "Mały Śląsk", po którym rozpoczną się oficjalne obchody z udziałem kompanii honorowej 34. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Bytomiu.

O godz. 21.30 uroczystości przeniosą się na tereny Muzeum Śląskiego. Zostanie tam zaprezentowana plenerowa instalacja multimedialna pt. "Ten dwudziesty pierwszy roczek" - wykorzystująca materiały propagandowe z okresu górnośląskiego plebiscytu, pieśni oraz wywiady z byłymi powstańcami. Reżyserem projektu jest Rafał Urbacki, a w pracę nad nim zaangażowali się przedstawiciele miejscowej młodej sceny muzycznej i przedstawiciele lokalnego środowiska okołoteatralnego.

Także na terenie Muzeum Śląskiego będą wyświetlane filmy związane z rocznicą - "Słoneczko jasne zza czarnych gór" w reżyserii Antoniego Halora, w którym wystąpili byli powstańcy, oraz "Wojsko polskie wstępuje na Śląsk" w reżyserii Wojciecha Sarnowicza, pokazującego mało znane materiały zdjęciowe i dokumentalne. Zainteresowanych sylwetką dyktatora III powstania z pewnością zainteresuje natomiast fabularyzowany dokument "W pogardzie i chwale. Wojciech Korfanty" zrealizowany przez Aleksandrę Fudalę i Macieja Muzyczuka.

Zwieńczeniem rocznicowych obchodów będzie koncert "Polska w Hołdzie Powstańcom Śląskim", który odbędzie się w niedzielę 3 maja na placu przed Urzędem Miejskim w Sosnowcu. Do udziału w nim zostali zaproszeni artyści reprezentujący różne pokolenia i gatunki muzyczne, m.in. zespoły Dżem i Myslovitz oraz Piotr Kupicha i Miuosh.

W połowie kwietnia uchwałę ws. rezolucji upamiętniającej 95. rocznicę wybuchu III Powstania Śląskiego przyjęli radni śląskiego sejmiku. Zaakcentowali potrzebę przypominania o tamtych wydarzeniach w duchu szacunku, refleksji i pojednania.

III Powstanie Śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r. Było ostatnim z trzech zbrojnych zrywów polskiej ludności na Śląsku. Jego efektem było przyznanie Polsce znacznie większej części Górnego Śląska, niż zamierzano po przegranym przez Polskę plebiscycie, który miał rozstrzygnąć o przynależności tych ziem do Polski lub do Niemiec.

Na czele powstania stanął znany działacz społeczny i polityczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny na Opolszczyźnie. Według źródeł historycznych, w III powstaniu wzięło udział około 60 tys. Polaków - 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.

W wyniku tego zrywu Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, zamieszkanego przez ponad 2 mln ludzi, do Polski przyłączono 29 proc. terenu i 46 proc. ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna. Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.