Porządek w kościelnych finansach

Instrukcja przyjęta przez Radę Biskupów Diecezjalnych nie ma charakteru obligatoryjnego (nie ma rangi dekretu ogólnego) i jej wprowadzenie w życie zależy od woli biskupów odpowiedzialnych za swe diecezje. Abp Wiktor Skworc poinformował, że jest to swego rodzaju podręcznik – w zakresie prawa kościelnego i państwowego - dla biskupa diecezji, jak zarządzać kościelnym majątkiem i finansami. "A musimy pamiętać, że majątek kościelny nie jest niczyim majątkiem prywatnym, lecz majątkiem społecznym, i ma on konkretny cel jakim jest służenie dziełu ewangelizacji” – podkreślił arcybiskup.

"Bardzo jasno podkreślona została zasada, że wszelka działalność ekonomiczna, gospodarcza bądź finansowa Kościoła odbywać się winna z pełnym poszanowaniem prawa kościelnego jak i państwowego” – informuje abp Skworc.

Dokument składa się z następujących rozdziałów:

1. "Nabywanie dóbr materialnych", w którym wykazane jest w jaki sposób kościelne osoby prawne mogą - zgodnie z przepisami prawa kanonicznego, przy zachowaniu przepisów prawa polskiego – nabywać, posiadać i zarządzać określonymi „dobrami doczesnymi”.

Dokument przypomina, że troska o dobra doczesne Kościoła i o utrzymanie instytucji kościelnych jest obowiązkiem wszystkich wiernych. Zatem podtrzymany zostaje dotychczasowy system utrzymania Kościoła w Polsce, opierający się przede wszystkim na dobrowolnych ofiarach wiernych. Przy okazji jednak podkreśla się, że "sprawowanie sakramentów i sakramentaliów oraz innych celebracji liturgicznych nie może być uzależnione od złożenia ofiary". Dlatego też nie należy ustalać stawek i "cenników" w tym zakresie. Podkreśla się ponadto, że "ofiary złożone przez wiernych na określony cel, mogą być przeznaczone jedynie na ten cel i nikomu nie wolno zmieniać woli ofiarodawcy".

Dokument postuluje też przejrzystość finansową wszystkich instytucji Kościoła, zalecając publikacje szczegółowych sprawozdań. Proponuje się, aby w parafiach informować wiernych na bieżąco o wysokości kwot uzyskanych z przeprowadzonych tac lub zbiórek do puszek oraz zaleca się sporządzanie rocznego bilansu przychodów i wydatków parafii, który winien być udostępniany do publicznej wiadomości np. na stronie internetowej. Roczne sprawozdania powinny publikować również diecezje. "Bilans taki powinien być sporządzony przez każdą diecezję i podany do wiadomości wiernych do końca pierwszego kwartału roku następującego po roku sprawozdawczym" - czytamy.

W trosce o to, by działalność duszpasterska nie zatraciła swego właściwego wymiaru, dokument stanowi, że "zbieranie tacy, przeprowadzanie zbiórek do puszek, ich liczenie i prowadzenie ksiąg finansowych co do zasady nie powinno być funkcją duszpasterzy".

Celem zapewnienia możliwości funkcjonowania instytucji diecezjalnych biskup ma prawo nałożyć specjalne podatki na instytucje podlegające jego władzy, np. parafie. Podkreśla się, że winien to być "umiarkowany podatek, proporcjonalny do ich dochodów".

Dokument szczegółowo wyjaśnia też system gwarantowanych przez prawo państwowe ulg podatkowych na cele religijno-kościelne, gwarantowany przez polskie prawo, zobowiązuje przy tym kościelne podmioty po respektowania tych norm, np. w zakresie wystawiania pisemnych zaświadczeń darczyńcom, informacji przekazywanych Urzędom Skarbowym, itp.


2. "Zarząd dóbr doczesnych", w którym wykazane są szczegółowe obowiązki i prawa jakimi winni się kierować zarządcy dóbr kościelnych, także w jaki sposób wolno im lokować i gospodarować kościelnymi funduszami. Wykazane są też szczegółowo prawne aspekty prowadzenia kościelnej działalności gospodarczej.

Na pierwszym miejscu dokument przypomina, że "wszyscy, którzy na podstawie tytułu prawnego maja udział w zarządzie dobrami kościelnymi, nie są ich właścicielami, lecz jedynie ich zarządcami i użytkownikami". 
Instrukcja postuluje m.in. powołanie w każdej diecezji odrębnej instytucji (instytutu diecezjalnego zgodnie z kan. 1274), której zadaniem będzie zarządzanie dobrami materialnymi tejże diecezji. Instytucja ta winna być odrębną osobą prawną. Będzie ona mogła zatrudniać nie tylko duchownych, ale i świeckich specjalistów.

"Instytucja ta - czytamy - powinna gromadzić dobra i ofiary przeznaczone na utrzymanie duchownych, którzy pełnią służbę dla dobra diecezji (...) na wynagrodzenia innych osób służących Kościołowi oraz na różne potrzeby diecezji. Zaleca się także, aby na rzecz tej instytucji zostało przeniesione, o ile jest to zasadne z ekonomicznego punktu widzenia, prawo własności nieruchomości rolnych (dawnych beneficjów) rewindykowanych po 1989 r. przez diecezje i parafie".