Zagadnienie daty świętowania Wielkanocy podjęto w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, a ślady pierwszych kontrowersji sięgają połowy II wieku. Sprawa wydaje się prosta – skoro Jezus umarł 14. dnia żydowskiego miesiąca nisan, chrześcijanie powinni obchodzić Wielkanoc właśnie wtedy. Warto jednak zauważyć, że nawet ewangeliści nie są zgodni co do dnia, w którym umarł Jezus. Jan mówi o dniu przygotowania Paschy, w którym zabijano baranki, czyli o 14 nisan. Z relacji synoptyków wynika, że Jezus umarł w pierwszym dniu święta, czyli 15 nisan. Czy te dwa nurty miały jakiś wpływ na wyodrębnienie się dwóch tradycji liturgicznych dotyczących świętowania Wielkanocy? Niewykluczone, że tak. Wyznaczenia daty Wielkanocy nie ułatwiał także fakt, że w Cesarstwie Rzymskim od czasów Juliusza Cezara posługiwano się kalendarzem słonecznym, podczas gdy wyznaczenie miesięcy w kalendarzu żydowskim oparte było na cyklu Księżyca.

Spróbujmy krótko prześledzić dzieje kontrowersji. Chrześcijanie wywodzący się z judaizmu opowiadali się za tradycją starotestamentalną i zgodnie z opisem z Księgi Wyjścia wyznaczali Święta Wielkanocne na 14 nisan. Nazywa się ich kwadrodecymanami (od łacińskich słów quatrus decimus oznaczających liczbę czternaście). Według ich argumentacji Jezus z apostołami świętował Paschę właśnie 14 nisan. Znacznie szerszy nurt tworzyli zwolennicy świętowania w pierwszą niedzielę po święcie Paschy. I ci mieli mocny argument – Chrystus zmartwychwstał przecież w pierwszym dniu tygodnia, czyli w niedzielę.

Ślady polemiki znajdujemy już u Ireneusza z Lyonu (II w. po Chr.). Wspomina on o spotkaniu Polikarpa, biskupa Smyrny, z papieżem Anicetem w Rzymie w połowie II wieku. Biskup Lyonu stwierdza, że w wyznaczaniu daty Wielkanocy obaj „nie chcieli rozpoczynać sporu”. Dodaje też, że Polikarp przestrzegał tego zwyczaju „razem z Janem, uczniem Pańskim, oraz z innymi Apostołami, z którymi obcował”. Z kolei Anicet powoływał się na zwyczaj przekazany przez swoich poprzedników. Obie strony uznawały się za spadkobierców wcześniejszej tradycji. Warto zaznaczyć, że dwa wieki później Euzebiusz z Cezarei zaświadcza, że kwadrodecymanie skupieni byli wokół Efezu, w Kościołach Azji Mniejszej, podczas gdy zwolennikami świętowania w niedzielę były „wszystkie inne Kościoły świata całego”.

Spór przybrał na sile za pontyfikatu papieża Wiktora (189–198), który, chcąc ujednolicić kalendarz w całym Kościele, ekskomunikował zwolenników świętowania w dniu żydowskiej Paschy. Wielu biskupów odmówiło mu posłuszeństwa, a konflikt nie został zażegnany. Dopiero Sobór Nicejski w 325 roku ustalił świętowanie Wielkanocy na pierwszą niedzielę po wiosennej pełni Księżyca. Wcześniej takie stanowisko przyjęto na kilku synodach, zarówno na Zachodzie (Rzym i Galia), jak i na Wschodzie (Palestyna, Pont). Dodatkowy argument za świętowaniem w niedzielę związany był z zakończeniem tradycyjnych postów poprzedzających Wielkanoc właśnie w niedzielę. Warto dodać, że także w późniejszych wiekach pojawiły się spory dotyczące wyznaczania daty Wielkanocy. Wiązały się z różnymi sposobami tworzenia kalendarza.

Czy świętowanie w dniu żydowskiej Paschy byłoby bardziej biblijne? Niekoniecznie. Wszyscy czterej ewangeliści zgodnie twierdzą, że pusty grób został odkryty w pierwszym dniu tygodnia, czyli w niedzielę. Świętowanie Wielkanocy w tym dniu jest więc na wskroś biblijne.

Potrzebujesz wyjaśnienia zagadnień związanych z wiarą, Pismem Świętym albo prawem Kościoła? Zadaj pytanie i wyślij na: list@gosc.pl albo tradycyjną pocztą na adres: Skrytka poczt. 659, 40-042 Katowice, z dopiskiem: „Pytanie do teologa”.