Zgorszeni Kościołem, zgorszeni w Kościele. O pozytywnej sile skandalu

Magdalena Dobrzyniak: Czym jest zgorszenie?

o. Tomasz Franc OP: W zgorszeniu, tak jak je rozumiem, są obecne dwa na pozór sprzeczne dynamizmy. Pierwszy z nich łączy się z siłą polegającą na doprowadzeniu kogoś do stanu odczucia emocjonalnego wrzenia, złości i niezgody na coś, co mnie np. moralnie oburza. Drugi - na doprowadzeniu kogoś do zapadnięcia się, wycofania w siebie. Jestem tak mocno rozbity, rozczarowany, zniszczony wewnętrznie, że uciekam do jakiejś wewnętrznej izolacji i nie chcę mieć kontaktu z tym, co mnie spotyka, co mnie przeciążyło. Przede wszystkim jednak zgorszenie powoduje, że moje wewnętrzne „ja” jest poddane niszczącym siłom, sprawiającym, że nie jestem w stanie przyjąć rzeczywistości, na którą nie ma mojej zgody. Nie ma mojej aprobaty na to, że ktoś postępuje niezgodnie z tą rzeczywistością, zaprzecza jej albo ją zafałszowuje. Mówiąc „rzeczywistość”, mam na myśli relacje międzyludzkie, wartości, którymi żyję, poglądy, które są dla mnie ważne. Zgorszenie więc to negatywny wpływ na drugą osobę, wyprowadzający ją ze stanu równowagi, sprawiający, że nie może ona podnieść się ze zranienia, jakie ono wywołało. Gorzej jej się wtedy funkcjonuje na różnych poziomach: psychicznym, emocjonalnym, duchowym.

ZOBACZ wszystkie odcinki naszego cyklu

Język polski podkreśla właśnie ten aspekt zgorszenia, czyli sprawiania, że ktoś gorzej się ma. Czy to znaczy, że ktoś staje się gorszy przez doświadczenie zgorszenia? 

To na pewno jest moment, w którym kluczową rolę odgrywa nasza osobista odpowiedzialność i stosunek do zgorszenia. Jeśli mam w nim udział, to oczywiście sam jestem przyczyną zaistniałego zła. Jednakże człowiek zgorszony staje się przede wszystkim gorszy w ten sposób, że jego możliwości wyboru dobra się zawężają. Jeżeli ktoś mnie zgorszył, to moja perspektywa patrzenia, myślenia, przeżywania staje się ograniczona przez zaistniałe zło, którego jestem świadkiem. Świat do tej pory przeze mnie postrzegany jako dobry ulega pewnemu zepsuciu. Zgorszenie wpływa na mnie w taki sposób, że zaczyna utrudniać mi wybór dobra. Może sprawić, że dobro, do którego dążę, jest postawione w fałszywym świetle. A nawet może mnie odsunąć od niego, wypchnąć ze ścieżki podążania za dobrem. W ten sposób rzeczywiście jest to coś, co mnie pogarsza, niszczy mnie i sprawia, że staję się zły. Nie w sensie ontologicznym, nie w sensie tożsamości, ale być może moje zmysły duchowe i intelektualne, emocjonalne ulegają wówczas pewnego rodzaju korupcji, zepsuciu z powodu złego środowiska.

Na przykład?

Jeżeli funkcjonuję w środowisku zatrutym, to nawet jeśli staram się żyć bardzo ekologicznie, powietrze, którym oddycham, woda, którą piję, kontakt ze światem zewnętrznym – to wszystko sprawia, że moje ciało, moje możliwości, moje zdrowie podupadają. Może temu nie zapobiec nawet mój zdrowy styl życia. Tak jest niestety ze zgorszeniem. Potrzebuję wówczas radykalnej decyzji na zmianę.