Nieznany dotychczas typ kościoła w Makurii, wzorowany na bizantyjskich założeniach z końca V i z VI wieku, odkryli polscy archeolodzy pod kierunkiem prof. Włodzimierza Godlewskiego w sudańskiej Starej Dongoli.
Badacze natknęli się na założenie świątynne w 2005 roku, jednak dopiero w tym sezonie odsłonili kościół do tego stopnia, że udało się zrekonstruować oryginalny plan założenia i datę jego fundacji.
"Kościół klasztorny został zbudowany na planie trójnawowej bazyliki z centralną wieżą zapewne zwieńczoną drewnianym stropem - to ten element najbardziej nas zaskoczył, gdyż wcześniej nie był rozpoznany w świątyniach makuryjskich" - wyjaśnia prof. Godlewski.
Do kościoła można było wejść dwoma bramami w zachodniej części od południa i północy. Archeolodzy odsłonili również relikty klatki schodowej, która prowadziła zapewne na empory (balkony), których belkowania były wsparte na kolumnach usytuowanych po zachodniej i wschodniej stronie centralnej wieży.
Sanktuarium zajmowało wschodnią część nawy głównej, ale nie ustalono jeszcze przebiegu oryginalnej przegrody ołtarzowej. W nawie głównej, przy jednym z filarów, zbudowano ambonę ustawioną prostopadle do niego, co również jest nietypowe dla kościołów wznoszonych w rejonie.
"Kościół klasztorny był bardzo oryginalnym założeniem sakralnym dotychczas nie rozpoznanym na terenie królestwa Makurii. Tylko dzięki fragmentom naczyń ceramicznych udało się nam określić wiek założenia na ostatnią dekadę VI wieku" - dodaje prof. Godlewski.
Stolicą chrześcijańskiej Makurii, rozciągającej się od północnego obszaru współczesnego Sudanu po południowy Egipt, była aż do upadku w XIV wieku właśnie Dongola.
Polacy prowadzą tutaj prace wykopaliskowe od wielu lat w ramach różnych projektów badawczych. Ekipa prof. Włodzimierza Godlewskiego skupia swoje wysiłki na założeniach architektonicznych wokół tzw. Cytadeli. Badania prowadzone są we współpracy Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, Zakładu Archeologii Egiptu i Nubii UW i Narodowej Korporacji Starożytności i Muzeów w Sudanie.