Twardy Polak

Kościół katolicki przygotowywał się do obchodów milenijnych przez 10 lat. Wielka Nowenna (1957–1965) miała doprowadzić do „oddania się narodu w niewolę Maryi”. Chodziło nie tylko o pogłębienie religijności Polaków, ale także o ugruntowanie, niszczonego przez oficjalną ideologię, poczucia tożsamości narodowej oraz przeciwstawienie się propagandzie państwowej, nakłaniającej – szczególnie młodzież – do życia bez Boga. Prymas był przeświadczony, iż w konfrontacji z 1000-letnią historią Polski obecność komunizmu w dziejach narodu będzie epizodem

Władze komunistyczne w różnorodny sposób przeciwstawiały się realizacji programu Wielkiej Nowenny, głównie poprzez stawianie barier formalnych i administracyjnych, np. dla pielgrzymów udających się na Jasną Górę. Posuwały się także do zastosowania okrutniejszych środków represji, w tym do wielokrotnego aresztowania wybranych kapłanów (ks. Józefa Wójcika) czy też do zbrodni. Droga bł. ks. Władysława Findysza do chwały ołtarzy prowadziła od realizacji przez niego programu Wielkiej Nowenny po – de facto – męczeńską śmierć.

Gomułka kontra Paweł VI
Kościół katolicki w Polsce rozpoczął Millennium 13 i 14 kwietnia w Gnieźnie. Zakończył zaś w lipcu następnego roku. We wszystkich stolicach diecezji odbywały się uroczystości, którym przewodniczyli Prymas oraz miejscowy ordynariusz.

Kardynałowi towarzyszyła przewożona z miejsca na miejsce, specjalnym samochodem marki „Żuk”, kopia obrazu Czarnej Madonny, poświęcona w 1957 r. przez papieża Piusa XII. Wierni odprowadzali obraz do rogatek miasta, a często byli obecni także na trasie przejazdu. Przy drogach łączących stolice diecezji ustawiały się tłumy, dekorowano ulice i domy.

Do Częstochowy miał przybyć papież Paweł VI. Od dłuższego czasu trwały rozmowy między przedstawicielami Episkopatu, Watykanu i władz państwowych na ten temat. Strona kościelna była gotowa: Papież przygotował dary dla Jasnej Góry (Złotą Różę) i dla wiernych.

Jednakże I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka odmówił zgody na przyjazd Ojca Świętego. Nieobecnego Papieża zastąpił Prymas, wyniesiony przez Pawła VI na czas obchodów Millennium do godności legata papieskiego. W żadnym dzienniku ani tygodniku, nawet katolickim, nie dopuszczono określenia roli, jaką spełniał ks. kardynał Wyszyński. Wyrażenie „legat papieski” było zakazane.