Pierwsze odwołane igrzyska

Wielką próbę trwałości idei olimpijskiej przyniosła I wojna światowa. W 1916 r. igrzyska trzeba było odwołać. Sport jednak zwyciężył i powrócono do organizowania zawodów co cztery lata.

Drużyna brytyjska podczas defilady inaugurującej igrzyska w Sztokholmie.
east news

Być może o triumfie idei olimpijskiej zadecydowały igrzyska w Sztokholmie w 1912 roku. Zgodnie uznano je za najbardziej udane ze wszystkich dotychczasowych. Pomiędzy 27 kwietnia a 27 lipca rozegrano 102 konkurencje w 16 dyscyplinach. Wśród 2547 zawodników znalazło się 57 kobiet (rywalizowały w pływaniu, skokach do wody i tenisie). Po raz pierwszy w historii byli reprezentowani sportowcy z pięciu kontynentów. To zainspirowało po igrzyskach barona de Coubertina do zaprojektowania flagi olimpijskiej, w której koła w pięciu różnych kolorach symbolizują sportowców z pięciu kontynentów: niebieskie oznacza Europę, czarne Afrykę, czerwone Amerykę, żółte Azję, a zielone – Australię i Oceanię.

Sztokholm – wkracza nowoczesność

W Sztokholmie przed zawodami wybudowano stadion z nowoczesnym zapleczem (z szatniami, gabinetami lekarskimi itp.) oraz pływalnię. Czasy zawodników po raz pierwszy mierzono nowoczesnymi urządzeniami pomiarowymi pozwalającymi na dokładność do 0,1 sekundy. Dodatkowo na finiszu biegów i wyścigów pływackich fotograf robił zdjęcie, które potem sędziowie analizowali, ustalając ostateczną kolejność. Gospodarni Szwedzi sprawili, że po raz pierwszy w historii igrzyska przyniosły organizatorom zysk finansowy.

Ciekawą innowacją, która była później kontynuowana do 1948 roku włącznie, stały się olimpijskie konkursy sztuki i literatury. Uczestnicy rywalizowali o medale w pięciu konkurencjach (architektura, literatura, muzyka, malarstwo i rzeźbiarstwo).

Najwięcej medali (65) zdobyli Szwedzi, ale klasyfikację medalową wygrały Stany Zjednoczone z 25 złotymi medalami. Wśród bohaterów igrzysk w Sztokholmie znaleźli się dwaj świetni biegacze: Amerykanin Ralph Craig wygrał biegi na 100 i 200 metrów, a Fin Hannes Kolehmainen zdobył aż trzy złote medale, wygrywając na 5000 i 10 000 metrów oraz w biegu na przełaj. Najwięcej medali zdobył jednak strzelec ze Szwecji Wilhelm Carlberg – 3 złote i 2 srebrne.

W drużynach państw zaborczych wystartowało kilku Polaków: biegacz Władysław Ponurski w biegach na 200 i 400 metrów w barwach Austro-Węgier oraz Sergiusz Zahorski i Karol Rómmel w jeździectwie w barwach Rosji. Ten ostatni był bardzo blisko medalu. Prowadził w konkursie skoków aż do ostatniej przeszkody, upadł jednak na niej wraz z koniem i złamał sześć żeber. Mimo to wstał, dosiadł wierzchowca i dokończył występ. Z linii mety odwieziono go do szpitala. Tam odwiedził go król Szwecji Gustaw V i wręczył mu kopię złotego medalu.

  Indianin z USA, Jim Thorpe został niesłusznie pozbawiony złotych medali, które wywalczył. Zwrócono mu je pośmiertnie.
east news

Skrzywdzony bohater

Największym bohaterem igrzysk w Sztokholmie był Jim Thorpe, zwycięzca pięcioboju i dziesięcioboju, dwóch dyscyplin lekkoatletycznych wymagających od uczestników niezwykłej wszechstronności. Thorpe zwyciężał z ogromną przewagą, wzbudzając entuzjazm kibiców. Niestety rok po igrzyskach Międzynarodowy Komitet Olimpijski odebrał mu medale, ponieważ odkryto, że wcześniej występował za pieniądze w meczach futbolu amerykańskiego i baseballa.

Jim Thorpe był postacią niezwykłą. Urodził się w indiańskim rezerwacie w stanie Oklahoma, rodzice nazwali go Wa-To-Huk. Wcześnie został sierotą, nie ukończył żadnej szkoły i zarabiał na życie różnymi dorywczymi zajęciami. Ponieważ miał niezwykły talent sportowy, grywał w drużynach baseballowych i futbolowych za drobnym wynagrodzeniem (pisano o pięciu dolarach za mecz). W lekkiej atletyce nigdy nie startował za pieniądze. Thorpe tłumaczył się, że jako biedny indiański chłopiec nie zdawał sobie sprawy, że robi coś niewłaściwego. Mimo to MKOl pozbawił go medali i dożywotnio zdyskwalifikował jako amatora. Od tego czasu Thorpe zarabiał na życie jako sportowiec w zawodowych drużynach, robotnik budowlany, marynarz, bramkarz w restauracjach. Kilka razy zagrał nawet w filmach indiańskiego wodza. Był bardzo popularny w USA. Michael Curtiz nakręcił o nim w roku 1951 film fabularny pt. „Jim Thorpe – All American”. W rolę sportowca wcielił się Burt Lancaster. Thorpe zmarł w 1953 roku. MKOl przywrócił mu medale pośmiertnie, dopiero w 1982 roku.

Antwerpia – wołanie o pokój

Igrzyska VI Olimpiady w roku 1916 miały się odbyć w Berlinie. Niemcy wybudowali w 1913 roku stadion olimpijski. Rok później wybuchła wojna. Początkowo uważano, że skończy się ona po kilku miesiącach. Niestety tak się nie stało i zawody odwołano. Organizację następnych – Igrzysk VII Olimpiady – przyznano Antwerpii jako swoistą rekompensatę dla Belgii zniszczonej przez wojska niemieckie. Na kongresie olimpijskim w 1919 roku, pod wpływem nastrojów panujących w zwycięskich państwach, wykluczono z igrzysk pokonane w wojnie tzw. państwa centralne i ich sojuszników: Niemcy, Austrię, Węgry, Bułgarię i Turcję, uznane za agresorów.

W Antwerpii po raz pierwszy wypuszczono podczas inauguracji gołębie na znak triumfu pokoju. Po raz pierwszy także wciągnięto na maszt flagę olimpijską, a sportowcy złożyli przysięgę.

W zawodach wzięło udział 2669 sportowców (w tym 78 kobiet), reprezentujących 29 drużyn narodowych. Wystartowali oni w 154 konkurencjach w 22 dyscyplinach. Klasyfikację medalową wygrały Stany Zjednoczone (95 medali, w tym 41 złotych). Rozegrano dwie zimowe konkurencje, łyżwiarstwo figurowe i hokej na lodzie. Cztery lata później sporty zimowe miały już swoją osobną olimpiadę.

Wśród gwiazd igrzysk brylowali fińscy długodystansowcy, zwłaszcza Paavo Nurmi, zdobywca trzech złotych medali i jednego srebrnego. Amerykański strzelec Lloyd Spooner zdobył aż siedem odznaczeń (w tym pięć złotych), a jego rodaczka Aileen Riggin triumfowała w skokach do wody z trampoliny, mając zaledwie 14 lat.

Do sporego zamieszania doszło natomiast podczas konkursu piłki nożnej. W meczu finałowym Belgia prowadziła 2:0 z Czechosłowacją. W 39. minucie piłkarze Czechosłowacji zeszli z boiska, protestując przeciwko stronniczemu ich zdaniem sędziowaniu. Belgii przyznano złoty medal, Czechosłowację zdyskwalifikowano, a o srebro rozegrano dodatkowy turniej, który wygrała Hiszpania.

Odłożony debiut

11 listopada 1918 roku Polska odzyskała niepodległość. W marcu 1919 roku do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie wpłynęło pismo zapraszające Polskę do udziału w Igrzyskach VII Olimpiady. Zaproszenie przyjęto z entuzjazmem, mimo że granice państwa były jeszcze nieustalone, a na wielu odcinkach trwały walki. 12 października 1919 roku powstał Komitet Organizacyjny Udziału Polski w Igrzyskach Olimpijskich, przemianowany półtora miesiąca później na Polski Komitet Igrzysk Olimpijskich. Pierwszym prezesem został książę Stanisław Lubomirski.

Powołano kadrę olimpijską w kilku dyscyplinach sportowych. Planowano start około stu osób. Trwała wojna polsko-bolszewicka, ale na rozkaz Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego kandydaci do kadry zostali zwolnieni z frontu. Na wiosnę polscy sportowcy rozpoczęli przygotowania na zgrupowaniach, a komitet zakupił już stroje z białym orłem. Jeszcze w czerwcu, na miesiąc przed spodziewanym wyjazdem do Antwerpii, wojska polskie stacjonowały w Kijowie na południu i w Połocku na północy. Niestety rozpoczęta na początku lipca potężna ofensywa wojsk sowieckich przełamała polski front i sytuacja z dnia na dzień stawała się coraz bardziej dramatyczna. 12 lipca stało się to, co było nieuchronne. Polski Komitet Igrzysk Olimpijskich ogłosił rezygnację ze startu w igrzyskach. Sportowcy zamiast na stadion w Antwerpii poszli na front do okopów. Debiut Polski na igrzyskach nastąpił dopiero cztery lata później.