Królewskie dary

Królowie składają pokłon Jezusowi, wręczając Mu dary. Scenę tę obserwują z zainteresowaniem pasterze, zaglądając przez okno stajenki, przypominającej zrujnowany pałac.

Hugo van der Goes Pokłon Trzech Króli olej na desce, ok. 1470 Gemäldegalerie, Berlin

O zagadkowych postaciach Mędrców ze Wschodu, którzy złożyli hołd Jezusowi, przynosząc Mu w darze mirrę, kadzidło i złoto, wspomina Ewangelia według św. Mateusza. Mirra to gorzka pachnąca żywica uzyskiwana z kory lub pni różnych gatunków drzew. W starożytności była używana jako balsam, którym namaszczano ciała zmarłych. Mirra dodawana do wina wzmacniała je, działając odurzająco. Taki napój podawano skazańcom przed egzekucją. Dlatego mirra to zapowiedź męki Jezusa i Jego pogrzebu. Złoto jest bardzo trwałe, symbolizuje więc coś, co nie przemija. Było też najcenniejsze, wydawało się więc zawsze darem najgodniejszym, królewskim. Dlatego dar ten oznaczał godność Jezusa jako króla. Złoto widzimy u dołu obrazu, złożone w misie leżącej na kamieniu. Kadzidło to mieszanina aromatycznych żywic, kory, drewna, ziół, które podczas spalania wydzielają silny zapach. Używane było w świątyniach podczas składania ofiar Bogu. Dlatego dar ten oznaczał, że Jezus jest Bogiem.

Dzieło flamandzkiego artysty pierwotnie stanowiło środkową część tryptyku. Jego boczne części zaginęły. Lewa ukazywała narodziny, a prawa obrzezanie Jezusa. Obraz ma nietypowy format, w środku jest nieco wyższy. Pierwotnie był jeszcze wyższy, ale z niewiadomych przyczyn go obcięto. Nad głową Maryi widać końce szat, żółtej i fioletowej, w które ubrane były anioły wieńczące scenę.

Obraz jest czasem nazywany „Ołtarzem Monforte”, ponieważ zanim trafił do berlińskiego muzeum, od XVI wieku znajdował się w jezuickim klasztorze w mieście Monforte de Lemos w północno-zachodniej Hiszpanii.

Leszek Śliwa