Pomarańcze i płacz Dominika

Marcin Jakimowicz

|

GN 13/2009

publikacja 30.03.2009 15:37

To tu na posadzce leżał nocami św. Dominik i płakał: Boże, co stanie się z grzesznikami? Tu oblókł w habit św. Jacka. Rzymska bazylika św. Sabiny kryje niejedną tajemnicę.

Pomarańcze i płacz Dominika Rzymska bazylika św. Sabiny kryje niejedną tajemnicę. fot. Józef Wolny

Nad Rzymem rozpętała się burza. Przyszła nieoczekiwanie. Wieczne Miasto stało się wietrznym miastem. Tonące w zieleni wzgórze Awentynu w ciągu chwili zostało zalane strumieniami deszczu. W kompletnie pustej bazylice św. Sabiny brat Jan szepcze modlitwy przed wystawionym Najświętszym Sakramentem. Przejmującą ciszę kościoła zakłóca dolatujący z zewnątrz warkot skuterów. Włosi mkną na vespach i paggio, i przeklinają pod nosem deszcz. Tu na posadzce leżał nocami św. Dominik. Wedle tradycji, rozwścieczony diabeł miał cisnąć w niego czarną bryłą bazaltu. Chybił. Głaz roztrzaskał tablicę, na której leżał święty. Czarny kamień można do dziś oglądać przy wejściu do świątyni. Dominik przez cały dzień chodził po mieście i rozmawiał z ludźmi. Ale gdy zapadł zmrok, bracia widzieli, jak zamykał się w kościele, kładł krzyżem na posadzce i płakał: „Boże, co stanie się z grzesznikami?”. Dominikanie zrodzili się właśnie z tego krzyku.

Tomaszu, nie jedz tyle spaghetti!
Spacerujemy po krużgankach, po których krążył sam św. Dominik. Mieszkał tu prawdopodobnie przez 2 lata. Przez 3 lata pracował tu św. Tomasz z Akwinu. W zatopionym w zieleni klasztorze pisał rozdział o Eucharystii. Czy można się dziwić, że właśnie tu znajduje się dom generalny dominikanów? Bazylika stoi na miejscu domu Sabiny, rzymskiej patrycjuszki, która oddała za Jezusa życie. W 1219 r. świątynię przekazano Dominikowi i jego nowo powstałemu zakonowi. Wchodzimy do zacisznego ogrodu. – Jesteśmy niemal w centrum Rzymu, a tu jest jak na wsi. Inna Roma! – uśmiecha się brat Jan Zając. Mieszka w tym klasztorze ponad 30 lat. Z błyskiem w oku opowiada o św. Dominiku. Pokazuje jego celę. Ubogi pokoik zamieniono na piękną kaplicę. Zakonnicy zatrudnili samego Berniniego. „Przybyszu bądź uważny, w tym miejscu świeci mężowie Dominik i Franciszek odbywali nocne czuwania” – czytam. Patrzę na obraz w centrum celi i momentalnie przypomina mi się opowieść o. Joachima Badeniego. – Trzymamy się pewników: płaszcza Matki Bożej – opowiadał mi dominikanin - arystokrata. – My, dominikanie, mamy opowieść, że ktoś poszedł do nieba i nie znalazł tam ani jednego dominikanina. Okazało się, że wszyscy schowani są pod płaszczem Matki Bożej, nawet bardzo gruby św. Tomasz, do którego Matka Boża powiedziała: Tomaszu, mówiłam ci, nie jedz tyle spaghetti. Trzymać się płaszcza Matki to najpewniejsza droga do nieba.

Pomarańczowa historia
Za oknem plus 16 stopni Celsjusza. Włosi kulą się opatuleni puchowymi kurtkami, ale dla nas – przybyszów z północy – to niemal upał. Brat Jan pokazuje drzewko pomarańczowe. Posadził je sam Dominik. Takie drzewa nie były znane w średniowiecznym Rzymie. W środkowej Italii nikt ich nie sadził. Dominik przywiózł roślinę z Hiszpanii. Zasadził ją w klasztornym ogrodzie. Po latach wokół klasztoru wyrósł prawdziwy pomarańczowy gaj. Do dziś jest ulubionym miejscem spotkań rzymian. Widać stąd, jak na dłoni, centrum miasta. Nad rdzawymi, skąpanymi w słońcu dachami góruje kopuła Bazyliki św. Piotra. – Drzewo zasadzone przez Dominika zaowocowało. Święta Katarzyna ze Sieny zrywała z niego pomarańcze, robiła z nich dżem i wysyłała go do papieży w czasie niewoli awiniońskiej. Chciała ich w ten sposób zachęcić do powrotu do Rzymu – uśmiecha się brat Jan. Do serca przez żołądek. W 700. rocznicę jej śmierci zaniesiono Janowi Pawłowi II pomarańczę zerwaną z tego drzewa. To drzewko zaszczepione z oryginalnej rośliny Dominika. To nie oliwka, która żyje 2 tys. lat. Drzewko pomarańczowe wytrzymuje jakieś 50, 60 lat…

Wchodzimy do kaplicy, w której modlił się papież Pius V, dominikanin. „Z bazyliki Piotrowej uczynię stajnię dla moich koni!” – odgrażał się sułtan Selim II. Nie żartował. Sto lat wcześniej jego armia zdobyła Konstantynopol, serce wschodniego chrześcijaństwa. Teraz spoglądała łapczywie na Zachód. Sztandar Proroka łopotał już na Bałkanach, na Węgrzech, zagroził Wiedniowi. Pius V wezwał chrześcijan do wyciągnięcia tajnej broni: Różańca. Rozpoczął się szturm do nieba. Ludzie w całej Europie modlili się, przesuwając w dłoniach paciorki. Sam papież przez długie godziny nie wstawał z kolan. Przez rozpalone słońcem uliczki Rzymu sunęły barwne procesje Bractw Różańcowych. Rankiem 7 października 1571 roku flota chrześcijan starła się z turecką armadą w pobliżu miasta Lepanto i zwyciężyła. Nie zdziwiło to papieża. W czasie krwawego starcia miał mistyczne widzenie. Wiedział, komu zawdzięcza zwycięstwo. Do dziś modlący się w kaplicy dominikanie spoglądają na obraz przedstawiający wizję Piusa V, pierwszego „białego papieża”. Zostając następcą św. Piotra, nie zmienił zakonnego habitu. Kolejni papieże zachowali biały kolor szat. Co roku odwiedzali bazylikę św. Sabiny. Stąd rusza procesja rozpoczynająca każdego roku Wielki Post. To tradycja sięgająca VII wieku.

Anioł wpuszcza Dominika
Wycieczka młodzieży z Mediolanu gromadzi się pod potężnymi, misternie rzeźbionymi drzwiami. Studenci patrzą na najstarszy na świecie wizerunek ukrzyżowanego Chrystusa (z 422 roku). Drzwi są niezwykle mocne. – Drewno cedrowe, z którego je wykonano, jest twarde jak metal. Nieźle się napociliśmy, by przybić tu szklaną osłonę – opowiada brat Jan. – Do klasztoru wchodzono innymi drzwiami. Zamykano je na klucz koło 20.00. Jeśli jakiś zakonnik spóźnił się, musiał nocować pod drzewkiem. Pewnego dnia do klasztoru wracał Dominik. Spóźnił się. Trwała już cisza nocna. Drzwi były zamknięte na cztery spusty. Tradycja podaje, że zjawił się wówczas anioł, który otworzył spóźnialskiemu bramę. Dziś do naszej bazyliki przychodzą studenci liturgiki, by uczyć się, jak wyglądały starożytne chrześcijańskie świątynie. Przychodzi tu też sporo rzymian. Lubią tu brać śluby. Sam przygotowałem z 5 tys. takich nabożeństw – uśmiecha się dominikanin.

Na północ!
– Awentyn jest niezwykle ważny dla nas, Polaków. To stąd ruszały misje ewangelizacyjne Wojciecha, Brunona i Jacka – opowiada ks. Arkadiusz Nocoń. Pracuje w Watykanie ponad 20 lat. To on walczył jak lew, by na bazylice zawisła tablica (również w języku polskim) wskazująca, że właśnie w tym kościele przyjął dominikański habit Jacek, wielki apostoł Północy. O świętym z Kamienia Śląskiego może opowiadać godzinami. Jacek świetnie się zapowiadał. Pochodził ze znakomitej rodziny. Nic dziwnego, że wysłano go na zagraniczne studia. Wylądował w Rzymie. Przechodząc przez jeden z gwarnych, kolorowych placów, ujrzał wielki tłum. Gapie cisnęli się i… rozdziawiali usta ze zdumienia. Na placu stał szczupły mnich. Pod nim na bruku leżał martwy człowiek. Mnich – jak donoszą stare kroniki – „wyciągnął ręce w górę i swoją modlitwą wyrwał brata ze śmierci”. Człowiek podniósł się i otworzył oczy. Tłum zamarł.

Taką scenę ujrzał Jacek
Odrowąż. Miał 37 lat. Wydarzenie było dla jego wiary trzęsieniem ziemi. Zmieniło go całkowicie. Mnichem, którego spotkał, był Dominik. Połączyło ich ogromne pragnienie zaniesienia Ewangelii na krańce świata. – Kiedyś traktowałem tę opowieść jako pobożną legendę – opowiada ks. Nocoń – ale znalazłem w kronikach dokładny opis cudu. Związana jest z nim ciekawa historia. Papież prosił Dominika, by zjednoczył w jednym klasztorze mniszki, które modliły się rozproszone po całym Rzymie. Dominik zaprosił je do kościoła św. Sabiny na Środę Popielcową. A jednak, jak podają kroniki, musiano z ważnych przyczyn przesunąć to spotkanie na pierwszą niedzielę Wielkiego Postu. Dlaczego? Bo wydarzył się cud wskrzeszenia, o którym opowiadał cały Rzym.

Prałaci szczerzą zęby jak koty morskie
Gdy wuj Jacka Iwo Odrowąż prosił Dominika: Przyślij mi dominikanów, ten zapytał: A kogo mam posłać? Wówczas podszedł do niego Jacek. – Poślij mnie – odparował. W bazylice św. Sabiny oblókł się w biały habit. – Był pierwszym kanonizowanym uczniem Dominika. Więcej – pierwszym świętym „z legalnymi papierami” – opowiada ks. Nocoń. – Dotąd kanonizacje odbywały się poprzez papieski dokument czy aklamację. W 1588 roku ruszyły prace Kongregacji Rytów. Pierwszym procesem kanonizacyjnym wedle nowych norm był właśnie proces Odrowąża. Komisja spotkała się na ponad 40 sesjach, zbadała kilkadziesiąt cudów. Gdy ruszyły przygotowania do kanonizacji, Polacy się przestraszyli. Do Watykanu przybył wysłannik króla, wojewoda Miński.

W starych kronikach zachował się zabawny opis jego wjazdu do Wiecznego Miasta. Jechał na rosłym rumaku otoczony pełnym przepychu orszakiem. Na powitanie ruszyli watykańscy prałaci. Jechali na swym małych mulikach. Widząc ich uśmiechnięte twarze, dumny wojewoda zapisał: „Witają nas, zęby szczerząc jako te koty morskie”. – Nie mamy pieniędzy, zróbmy tę kanonizację po cichu, bez rozgłosu – przekonywał Klemensa VIII wojewoda. Papież się zdenerwował. Był wcześniej przedstawicielem Watykanu w Krakowie i widział kult, jakim mieszkańcy grodu Kraka otaczali grób Jacka. Powiedział: – Nie ma mowy! Cicha kanonizacja tak wielkiego świętego? To nie do pomyślenia. Na uroczystości kanonizacyjne Jacka w 1594 roku przybył tak ogromy tłum, że ludzie wypełniali teren od Bazyliki św. Piotra aż po Zamek Anioła. Jestem już długo w Rzymie, ale takie tłumy na kanonizacji widziałem tylko dwukrotnie: w czasie wyniesienia na ołtarze Ojca Pio i Escrivy de Balaguera – opowiada ks. Nocoń. Rozmawiamy w kaplicy św. Jacka. W ogromnej bazylice zaledwie kilka osób. Bo w prastarym kościele św. Sabiny znajdziesz to, czego próżno szukałbyś w zapełnionej tysiącami pstrykającymi fotki turystów Bazylice św. Piotra. Ciszę, spokój. Oddech. A może usłyszysz nawet płacz samego Dominika?

Dostępna jest część treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.