Utrata aktywności pęcherzykowej jajników i związane z nią zatrzymanie występowania miesiączki pojawia się najczęściej u kobiet między 44. a 56. rokiem życia i jest nazywane menopauzą (definicja Światowej Organizacji Zdrowia). Jej objawy mogą być różne. Najczęściej kobiety wymieniają niespodziewane (występujące najczęściej w nocy) uderzenia gorąca, zaczerwienienie twarzy, suchą i cienką, bardziej skłonną do zmarszczek skórę (szczególnie widoczne jest to na twarzy) oraz wypadanie włosów. Może też występować chwiejność emocjonalna, większa drażliwość, skłonności do stanów depresyjnych, nerwowość i problemy ze snem. Pojawiają się problemy z trzymaniem moczu, silne bóle głowy, problemy z pamięcią, a także większa skłonność do tycia. Te uciążliwe objawy łagodzą hormonalne terapie zastępcze z wykorzystaniem estrogenów i progestagenów. Mogą one jednak mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiet. Dlatego często zalecane jest stosowanie środków naturalnych.

Zmiana diety

Badania prowadzone w Azji wykazały, że dieta bogata w soję i inne rośliny strączkowe ma bardzo pozytywny wpływ na kobiety w okresie menopauzy i po niej. Ta jednoroczna roślina z rodziny bobowatych obfituje w związki zwane fitoestrogenami izoflawonowymi. Nasiona soi oraz olej sojowy są źródłem wysokowartościowego białka, węglowodanów, oleju, lecytyny, saponin, flawonoidów, błonnika, choliny, sitosteroli oraz witamin A, B1, B2, B3, B6, B12, C, D, E, H i K. Dostarczają też organizmowi takich związków mineralnych jak: żelazo, cynk, jod, fluor, chrom, selen, mangan, wapń. Izoflawonoidy zawarte m.in. w soi można stosować w profilaktyce wielu chorób, szczególnie tych dotykających kobiety w okresie menopauzy i po niej.

Badania naukowe wykazują, że regularne jedzenie soi i produktów sojowych może przyczyniać się do znaczącej redukcji poziomu cholesterolu – frakcji LDL, a także trójglicerydów. Do obniżenia cholesterolu (nawet o 20 proc.) wystarczy codziennie spożywać ok. 85 g ziaren soi. Ponadto w soi potwierdzono występowanie kilku związków o działaniu przeciwnowotworowym (dotyczy to głównie obniżenia ryzyka wystąpienia raka piersi). Izoflawony sojowe wykazują też działanie antyoksydacyjne (neutralizują wolne rodniki), stabilizują witaminę C i zwiększają jej wchłanialność. Bardzo dobre rezultaty przynosi także spożywanie mało znanego u nas korzenia kudzu (Radix Puerariae). Roślina ta występuje w Chinach, Japonii i Malezji. W tradycyjnej medycynie chińskiej i japońskiej używa się preparatów przygotowanych z korzenia, a niekiedy także kwiatów tej rośliny. W Azji są wykorzystywane w leczeniu starszych osób oraz kobiet w okresie menopauzy i po niej.

Z naszego podwórka

Nie tylko rośliny z dalekiej Azji mogą łagodzić objawy menopauzy. W leczeniu osteoporozy, poprawie kondycji skóry, włosów i paznokci pomaga krzem. Zawiera go wiele roślin dostępnych w Polsce, m.in. pokrzywa, przytulia czepna, migdały, fasola, kukurydza, marchew, kasza gryczana i szparagi. Najbardziej znanym u nas źródłem krzemu jest skrzyp. Można go kupić w postaci suszu lub wyciągów. Trzeba pamiętać, że kupiony lub pozyskany we własnym zakresie susz skrzypu polnego uwolni wszystkie cenne związki (w tym krzem) dopiero wtedy, kiedy będziemy gotować go w wodzie przez około 20–30 minut. Wygląd skóry i włosów poprawi też dostarczenie organizmowi witamin z grupy B, C i E.

Źródłami fitoestrogenów są kwiat koniczyny łąkowej, pluskwica, niepokalanek, ziarna sezamu, orzechy ziemne, koper włoski (fenkuł) i lucerna. Działanie uspokajające i łagodzące chwiejny nastrój mają szyszki chmielu, korzeń kozłka i liść melisy. Najlepiej uspokajająco działa melisa, kiedy jej łodygi wraz z liśćmi wysuszymy w ciemnym, przewiewnym miejscu. Tak wysuszone (lub świeże) ziele można rozdrobnić tuż przed zalaniem wrzątkiem. W stanach depresyjnych i obniżonego nastroju warto sięgnąć po ekstrakt z dziurawca. Jeśli w okresie menopauzy pojawia się odczucie ciągłego zimna, można zastosować rozgrzewające napary (lub herbaty) z dodatkiem cynamonu, imbiru czy goździków.

W trakcie menopauzy i po niej ważną rolę odgrywa regularność badań profilaktycznych. Kobiety po 40. roku życia raz na 2 lata powinny wykonywać mammografię i badania cytologiczne oraz przynajmniej raz w roku badanie przesiewowe na utajoną krew w kale. Wpływ na samopoczucie mają też aktywność fizyczna i utrzymywanie prawidłowej wagi. Osobom otyłym w okresie menopauzy częściej doskwierają uciążliwe dolegliwości. Dlatego warto w tym czasie zwiększyć aktywność fizyczną i zastosować dietę z dużą ilością jarzyn, owoców i soi. •