Król i opiekun

Za tronem, na którym zasiada Chrystus, znajduje się czerwona kotara – charakterystyczny element królewskich portretów z czasów renesansu i baroku.

Bartholomeus SprangerZbawiciel świata tempera na desce, II poł. XVI w.Muzeum Ingres Bourdelle, Montauban (Francja)

Zbawiciel, ubrany w różową tunikę i niebieski płaszcz obrębiony złotą nicią, obie dłonie trzyma na szklanej kuli – modelu Ziemi, którą obejmuje swoją opieką. To popularny sposób przedstawiania Jezusa, zwany Salvator Mundi – Zbawiciel Świata. Jezus jest tu jednocześnie królem świata i jego opiekunem.

Takie wizerunki pojawiają się w XV wieku, najpierw w Niderlandach i Nadrenii. Największą popularność osiągają w drugiej połowie wieku XVI, kiedy malowane są już powszechnie w całej Europie. Chrystus jest na nich ukazywany jako młody człowiek w królewskich szatach, zwykle w półpostaci. Zawsze patrzy w kierunku widza. Jego głowę na ogół otacza aureola.

Autor obrazu, niderlandzki malarz Bartholomeus Spranger (1546–1611), zrezygnował z ukazania gestu błogosławieństwa, który często jest elementem tego typu wizerunków. Z prawej strony umieścił natomiast okno z krajobrazem ukazującym to, co szklana kula symbolizuje.

Spranger, urodzony w Antwerpii artysta, pracował początkowo w Rzymie dla papieża Piusa V i kardynała Alessandra Farnese. W 1581 r. otrzymał nominację na stanowisko nadwornego malarza cesarza Rudolfa II Habsburga, który uczynił Pragę swoją stałą siedzibą. Na jego praskim dworze Spranger pracował do końca życia. Zmarł kilka miesięcy przed śmiercią swego pracodawcy. Obraz „Zbawiciel świata” powstał w kilku wersjach, był też później wielokrotnie kopiowany.

Leszek Śliwa