Ważna rocznica

Andrzej Grajewski

|

GN 11/2018

publikacja 15.03.2018 00:00

80 lat temu w Niemczech Polacy na kongresie w Berlinie dumnie wypowiedzieli pięć prawd, stanowiących nieprzemijające dziedzictwo naszej historii.

W centrum Wrocławia stanęła wystawa obrazująca m.in. dzieje Polonii w Breslau. W centrum Wrocławia stanęła wystawa obrazująca m.in. dzieje Polonii w Breslau.
Karol Białkowski /Foto Gość

Odrodzona w 1918 r. Polska nie stała się ojczyzną dla wszystkich Polaków. Poza granicami zostało ich blisko 1,5 mln, na Śląsku Opolskim, na Warmii i Mazurach, Powiślu, ale także liczne skupiska polskie w Westfalii oraz w Zagłębiu Ruhry. Przełomową datą w życiu tej społeczności było powstanie w sierpniu 1922 r. Związku Polaków w Niemczech, podzielonego na pięć dzielnic: Śląsk Opolski i Okręg Dolnośląski, Berlin i Ziemie Połabskie, Westfalia i Nadrenia, Prusy Wschodnie (Powiśle, Warmia i Mazury) oraz Pogranicze i Kaszuby. Centrala Związku mieściła się w Berlinie, a jego znakiem od 1932 r. było Rodło, przedstawiające bieg Wisły, z zaznaczonym Krakowem jako historycznym centrum kulturalnym Polski.

W okresie międzywojennym Związek koordynował poczynania wszystkich polskich organizacji. Liderami tej społeczności bardzo często byli księża katoliccy znani w całych Niemczech, jak ks. Bolesław Domański, proboszcz z Zakrzewa, które Niemcy nazywali „twierdzą polskości”, ks. Walenty Barczewski, proboszcz z Wielbarku na Mazurach, czy ks. Karol Koziołek, proboszcz w Grabinie na Opolszczyźnie. Wszędzie, gdzie mieszkali Polacy, istniały filie Związku Spółdzielni Polskich w Niemczech. Dysponowały kapitałem 50 mln przedwojennych marek, zgromadzonym w bankach ludowych, tworzonych z inicjatywy Aleksandra Napieralskiego. W Berlinie działał zaś Bank Słowiański, którego obroty w 1938 r. wynosiły ponad 30 mln marek. Wyjątkowe miejsce w tej społeczności zajmowali Polacy z Westfalii, tzw. westfalacy, których przodkowie przyjechali tam w drugiej połowie XIX w. na saksy. Ich dzieci urodzone w Niemczech stały się elitą polskiego żywiołu w całym państwie, stając na czele banków, spółdzielni, redakcji, organizując chóry i związki śpiewacze.

Dostępne jest 21% treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.