W trudnym położeniu znalazł się PiS, ale skomplikowała się też sytuacja opozycji, której zabrakło powodu do urządzania kolejnych demonstracji. Emocje zostały uspokojone, ale pozostał problem z reformą wymiaru sprawiedliwości. Bo co do tego, że sądy muszą inaczej działać, nikt nie ma wątpliwości. Czy prezydentowi uda się poprawić zawetowane ustawy i jednocześnie zrobić to w atmosferze spokoju społecznego? Wydaje się to bardzo trudne, ale trzeba mieć nadzieję, że możliwe. Bo każda głęboka zmiana, a taka jest potrzebna, będzie wywoływała silny opór. Z kolei zmiany kosmetyczne, mające pozór reformy, nikomu nie są potrzebne.

O co tak naprawdę chodzi w reformie sądownictwa? O co toczy się tak zacięty spór? Czy tylko o to, by sędziowie byli kompetentni i uczciwi, tzn. znali przepisy i potrafili je stosować? O to również. Ale w tej reformie chodzi o coś o wiele ważniejszego. Batalia toczy się o sumienie sędziów, o ich życiowe doświadczenie. Warto sobie w tym miejscu przypomnieć, że sędziowie wydają wyroki na podstawie przepisów prawa i doświadczenia życiowego. Czyli w pracy sędziego liczy się wszystko to, co ma on w głowie, a nawet w sercu. Istotne jest, jak rozumie świat i co dla niego jest ważne. W przypadku prostych spraw wystarczy przepis. Za kradzież tysiąca złotych prawo przewiduje określoną karę. Ale już w przypadku np. spraw rozwodowych doświadczenie życiowe sędziego jest kluczowe. Sędzia, który szanuje małżeństwo, będzie się starał ratować rozpadający się związek. Inny, który ma odmienne doświadczenie życiowe, np. sam jest po rozwodzie i uważa taki obrót wypadków za co prawda bolesny, ale jednak normalny w naszych czasach, dużo łatwiej wyda decyzję o rozpadzie związku małżeńskiego. I jeden, i drugi będą kompetentnie poruszać się w ramach obowiązującego prawa, ale doświadczenie życiowe, które jest jednym z fundamentalnych kryteriów orzekania, może doprowadzić do odmiennych wyroków. W burzliwej dyskusji o koniecznych zmianach w sądownictwie kwestia doświadczenia życiowego sędziów w ogóle nie była podnoszona.

Jeżeli w proponowanej reformie sądownictwa czegoś się bałem, to nie tego, że zagrożona zostanie sędziowska niezawisłość. Bardziej obawiam się o to, czy wśród sędziów, zarówno młodszych, jak i starszych, jest wystarczająco wielu o prawidłowo ukształtowanym sumieniu, z właściwym oglądem świata. I czy właśnie tacy będą pełnić ważne funkcje w wymiarze sprawiedliwości. Podałem przykład sprawy rozwodowej, ale można się posłużyć wieloma innymi. Dlaczego przez tyle lat nie zostały osądzone zbrodnie komunistyczne? Czy tylko z powodu ułomnego prawa? Nie. Z powodu tego, że wśród sędziów zabrakło takich, którym ogólny ogląd świata, doświadczenie życiowe podpowiadałyby, że osądzenie tych zbrodni jest ważne i konieczne. •