Procent głosów nieważnych - zazwyczaj marginalny - w wyborach do sejmików wojewódzkich w listopadzie ub. roku wyniósł 17,47 proc. Wywołało to publiczną dyskusję, w której pojawiały się opinie m.in. o możliwości fałszerstw wyborczych.

Grupa ekspertów Fundacji Batorego postanowiła przebadać losowo wybrane karty wyborcze, by sprawdzić przyczyny uznania części głosów za nieważne i dowiedzieć się, jaki był tzw. efekt książeczki - karty wyborczej w formie broszury, czyli spiętych kartek.

We wtorkowym komunikacie, w którym Fundacja Batorego poinformowała o rozpoczęciu badania, czytamy, że karty z wylosowanego tysiąca obwodów z całej Polski zostaną przekazane do zasobów Archiwów Państwowych. Do jednego z oddziałów Archiwum Państwowego w Warszawie - Milanówka k. Warszawy - trafiły już karty z województwa mazowieckiego.

Dyrektorka programu "Masz Głos, Masz Wybór" w Fundacji Joanna Załuska podkreśla, że dla zachowania przejrzystości badania została napisana specjalna procedura, a samo sprawdzanie kart będzie nagrywane.

Wstępny raport bazujący na danych ze stu okręgów Fundacja planuje ogłosić jesienią przed rocznicą listopadowych wyborów samorządowych.

Fundacja Batorego miała problem z uzyskaniem dostępu do kart wyborczych. Zgodnie z przepisami dostęp do nich mają jedynie sądy, prokuratura, policja.

Istniało też ryzyko zniszczenia kart, gdyż karty do głosowania w depozytach gmin muszą być przechowywane jedynie do rozpoznania przez sądy protestów wyborczych (wiecznie archiwizowane są protokoły z głosowań).

W związku z kontrowersjami wokół wyborów samorządowych PKW apelowała o nieniszczenie kart. Ostatecznie Fundacja Batorego uzyskała dostęp do materiałów z tysiąca obwodów wyborczych dzięki Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych.

Po zbadaniu wylosowane karty pozostaną w archiwach jako uzupełnienie materiałów z wyborów takich jak protokoły komisji obwodowych, które są zwykle archiwizowane; materiały zostaną udostępnione.

Wybory samorządowe odbyły się 16 listopada 2014 r; druga tura wyborów wójta, burmistrza, prezydenta miasta - 30 listopada.