Taką możliwość stwarzają odwrócony kredyt hipoteczny i renta dożywotnia.

Nietypowy kredyt

Odwrócony kredyt hipoteczny jest nowym produktem bankowym wprowadzonym przez ustawę, która weszła w życie pod koniec ubiegłego roku. Mogą z niego skorzystać osoby, które są właścicielami mieszkania lub domu, a oferować go mogą tylko banki lub instytucje kredytowe podlegające nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Jak to działa? Właściciel mieszkania lub domu podpisuje z bankiem umowę, na mocy której otrzymuje określoną sumę pieniędzy (jest ona ustalona na podstawie wartości nieruchomości), której spłata zasadniczo następuje dopiero po śmierci kredytobiorcy. Zabezpieczeniem spłaty otrzymanej kwoty (wraz z odsetkami) jest hipoteka ustanowiona na nieruchomości. Osoba korzystająca z odwróconego kredytu hipotecznego nie przestaje być właścicielem swego mieszkania czy domu. Nieruchomość stanowi tylko zabezpieczenie kredytu. Bank przejmie ją dopiero rok po śmierci kredytobiorcy, jeśli dług z odsetkami nie zostanie spłacony przez jego spadkobierców. To ważne, ponieważ nie musimy się obawiać utraty dachu nad głową. Od podpisanej umowy o odwrócony kredyt hipoteczny można odstąpić w ciągu 30 dni. Można ją też w dowolnym czasie wypowiedzieć, ale wtedy trzeba spłacić otrzymaną od banku kwotę wraz z odsetkami. Odwrócony kredyt hipoteczny może być wypłacony jednorazowo lub w ratach przez określony czas (ale nie dłużej niż do śmierci kredytobiorcy), aż do momentu osiągnięcia kwoty kredytu, która – wg ocen ekspertów – będzie kształtowała się na poziomie 30–70% wartości naszego mieszkania. Po śmierci kredytobiorcy spadkobiercy będą mogli w ciągu 12 miesięcy spłacić zadłużenie z tytułu odwróconego kredytu hipotecznego z odsetkami i zachować mieszkanie. Jeśli jednak nie zdecydują się na to, bank uzyska prawo własności lokalu. Wtedy sporządzana jest wycena wartości nieruchomości, po czym bank rozlicza się ze spadkobiercami.

Jeśli się okaże, że zmarłemu kredytobiorcy wypłacono mniej pieniędzy, niż warte jest jego mieszkanie, nadwyżkę otrzymują spadkobiercy. Jeśli natomiast wartość mieszkania będzie niższa niż wypłacona kwota, spadkobiercy nie będą musieli wyrównywać różnicy. – Na razie żaden bank nie wprowadził do swojej oferty odwróconego kredytu hipotecznego – informuje dr Robert Jagiełło, doradca w Departamencie Stabilności Finansowej NBP. – Niektóre banki już zapowiedziały, że takiej propozycji nie wprowadzą, ale są i takie, które nad tym się zastanawiają i prowadzą analizy opłacalności tego produktu. Jednak przed IV kwartałem tego roku odwrócony kredyt hipoteczny raczej nie pojawi się w ofercie żadnego banku – przewiduje ekspert NBP.

Ryzykowna renta dożywotnia

Innym sposobem uzyskania dodatkowych pieniędzy na emeryturze jest oferowana od kilku lat przez tzw. fundusze hipoteczne renta dożywotnia. Podobnie jak w przypadku odwróconego kredytu hipotecznego z oferty tej mogą skorzystać tylko te osoby, które są właścicielami mieszkania lub domu, ale dodatkowym warunkiem jest ukończenie 65. roku życia. Na czym polega takie dożywotnie świadczenie?

Z funduszem hipotecznym zawieramy umowę, na mocy której będzie nam dożywotnio, co miesiąc, wypłacać ustaloną kwotę pieniędzy, w zamian za przejęcie na własność naszego mieszkania lub domu, w którym będziemy mogli mieszkać do końca życia. Wysokość comiesięcznego świadczenia zależy od wartości mieszkania oraz wieku emeryta – na tej podstawie fundusz prognozuje, jak długo będzie musiał wypłacać świadczenie. – Im jesteśmy starsi, tym wartość miesięcznego świadczenia będzie większa, ponieważ statystyczna, przewidywalna długość naszego dalszego życia wraz z upływem lat się skraca – tłumaczy Robert Jagiełło. Według raportu UOKiK wysokość miesięcznej renty jest tak skalkulowana, że łączna wartość wypłat wynosi między 30 a 40 proc. wartości nieruchomości. Dożywotnie świadczenia oferują instytucje, najczęściej fundusze hipoteczne, które nie podlegają Komisji Nadzoru Finansowego ani żadnemu organowi państwa. Dlatego, zanim zawrzemy umowę na takie świadczenie, należy dokładnie sprawdzić wiarygodność funduszu.

– Trzeba także pamiętać o dwóch ważnych kwestiach – zwraca uwagę Robert Jagiełło. – Po pierwsze, podpisując z funduszem hipotecznym umowę w formie aktu notarialnego, w zamian za comiesięczne świadczenie powiększające emeryturę, zrzekamy się prawa własności do naszego mieszkania czy domu. Od tej chwili właścicielem nieruchomości staje się fundusz, który będzie wypłacał nam rentę, ale my zachowamy możliwość dożywotniego mieszkania w lokalu. Po drugie, z podpisanej umowy renty dożywotniej nie można się wycofać ani jej wypowiedzieć. Dlatego należy dobrze się zastanowić przed podjęciem decyzji o wyborze takiej formy powiększenia emerytury – dodaje ekspert NBP. Renta dożywotnia to jednak oferta obarczona ryzykiem. Decydując się na nią, trzeba zatem koniecznie się zabezpieczyć przed ewentualnymi negatywnymi okolicznościami, np. bankructwem albo zwykłą nieuczciwością funduszu, z którym podpisujemy umowę. W jaki sposób?

– Po pierwsze, należy zadbać o to, aby w akcie notarialnym zostało zapisane prawo dożywotniej służebności albo dożywotniego użytkowania mieszkania czy domu. Taki zapis powinien znaleźć się na pierwszym miejscu w księdze wieczystej nieruchomości. To zabezpieczy nas przed eksmisją, gdy fundusz będzie zmuszony sprzedać nieruchomość, a nowy nabywca zechce się nas pozbyć z lokalu. Po drugie, w celu zabezpieczenia wypłat świadczeń przez fundusz powinna zostać ustanowiona hipoteka na nieruchomości na sumę równą co najmniej 100 proc. jej wartości rynkowej, a zapis o tym także powinien znaleźć się w akcie notarialnym. Trzeci zapis, o który musimy zadbać w akcie notarialnym, to oświadczenie funduszu o poddaniu się egzekucji w trybie art. 777 par. 1 pkt 4 Kodeksu postępowania cywilnego. Mówi on o tym, że jeśli fundusz przestanie wypłacać nam rentę, to sąd na nasz wniosek wyznaczy komornika, który przeprowadzi egzekucję z majątku funduszu w celu zaspokojenia naszego roszczenia – radzi Robert Jagiełło.

Od ponad 3 lat trwają prace nad ustawą, która wzmocniłaby bezpieczeństwo klientów funduszy hipotecznych. Jeden z ważniejszych zapisów dotyczy objęcia instytucji oferujących rentę dożywotnią nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego. W projekcie jest również mowa m.in. o wymogach, jakie musi spełnić podmiot oferujący dożywotnie świadczenie, zawarty jest tam także scenariusz postępowania w przypadku upadłości funduszu hipotecznego. Jednak droga do uchwalenia oczekiwanych przepisów jeszcze bardzo daleka i nie wiadomo, czy trafi on pod obrady Sejmu jeszcze w tej kadencji.

* * * Eksperci szacują, że w 2060 r. średnia wysokość emerytury nie przekroczy 22 proc. ostatnich zarobków emeryta. Dlatego warto pomyśleć o dodatkowym oszczędzaniu na przyszłą emeryturę w ramach tzw. trzeciego filara emerytalnego.

• Więcej o ekonomii na stronie www.nbp.pl. Zainteresowała cię treść artykułu? Podziel się z najbliższymi! Zaproś ich do odwiedzenia strony www.gosc.pl/Twoje bezpieczne finanse, gdzie zamieszczamy kolejne odcinki cyklu „Twoje bezpieczne finanse”. Weź udział w ankiecie internetowej dotyczącej tego cyklu – możesz wylosować jeden z 5 upominków.

III filar, czyli trzy sposoby na podwyższenie emerytury

Zamiast zastanawiać się, jak powiększyć swoje dochody, będąc emerytem, lepiej pomyśleć o dodatkowym oszczędzaniu na przyszłą emeryturę. Oto trzy możliwości:

• Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) To forma dobrowolnego, dodatkowego oszczędzania na emeryturę, powiązana z ulgami podatkowymi. Rocznie na IKZE można wpłacić maksymalnie równowartość 120 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. W 2015 jest to  4750,80zł. Można oszczędzać w ratach albo wpłacić całą maksymalną kwotę raz w roku. Kwotę składek można odliczyć od podstawy opodatkowania i w ten sposób zmniejszyć swój podatek dochodowy. Oszczędzający na IKZE nie płacą także podatku od zysków kapitałowych. Oszczędności są wypłacane po ukończeniu przez oszczędzającego 65 lat, pod warunkiem dokonywania wpłat przez co najmniej 5 lat kalendarzowych. Wtedy od wypłacanych kwot potrącany będzie 10-procentowy podatek. Wypłatę można pobrać jednorazowo albo w ratach.

• Indywidualne Konto Emerytalne (IKE) Oszczędności gromadzone na IKE są zwolnione z podatku od zysków, jeśli będziemy oszczędzać przez co najmniej 5 lat do 60. roku życia lub do ukończenia 55 lat i nabycia uprawnień emerytalnych. Na IKE można co roku wpłacić maksymalnie 300 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – w 2015 roku to 11 877 zł. Wpłat dokonywanych na IKE nie można odliczyć od podatku dochodowego, ale za to wypłata środków nie będzie opodatkowana. Wypłaty można dokonać jednorazowo lub w ratach.Konta IKE i IKZE prowadzą banki, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń, fundusze emerytalne, domy maklerskie. Ich lista jest dostępna na stronie Komisji Nadzoru Finansowego: www.knf.gov.pl.

• Pracownicze Programy Emerytalne (PPE) Są organizowane przez pracodawcę przy udziale pracowników. Pracodawca finansuje składkę podstawową (nie może ona być wyższa niż 7 proc. miesięcznego wynagrodzenia), ale pracownik może wpłacać więcej, tyle że już ze swego wynagrodzenia. Pieniędzmi tymi zarządza instytucja finansowa wybrana wspólnie przez pracodawcę i pracowników. Zaoszczędzone w PPE środki są wypłacane na wniosek pracownika, kiedy skończy 60 lat lub gdy przejdzie na emeryturę w wieku 55 lat, albo automatycznie po ukończeniu 70 lat. Wypłata może być jednorazowa lub w ratach.

Uwaga, konkurs!

Przeczytaj uważnie tekst z cyklu „Twoje bezpieczne finanse”, rozwiąż krzyżówkę, znajdującą się na ostatniej stronie dodatku telewizyjnego, i odczytaj hasło utworzone z ponumerowanych liter. Nagrody czekają!