Od słynnego zdania lorda Palmerstona („Wielka Brytania nie ma stałych przyjaciół czy wrogów, ma tylko stałe interesy”) o wiele bardziej lubię podobną, ale znacznie mniej znaną, maksymę Żelaznego Kanclerza. Książę Bismarck był nie tylko politykiem, ale i dyplomatą, znał świat i mówił, że „nadmiar sympatii lub antypatii wobec jakiegoś kraju jest początkiem nielojalności wobec własnego”. W maksymie Palmerstona jest tylko zimna abstrakcja. W podejściu Bismarcka jest więcej życiowego realizmu. Polityka jest rzeczą ludzką, więc uczucia nie mogą być jej obce, byle tylko panowała nad nimi odpowiedzialność, i by pierwszym z nich było uczucie wobec własnej ojczyzny.

To, co Bismarck mówił o państwach, w naszych czasach odnosi się również do ich zrzeszeń. Gołym okiem widać to w stosunku do Unii Europejskiej. Już w czasie referendum europejskiego debatę zdominowało starcie wyznawców euromanii i eurofobii. Jednym i drugim stosunek do Unii

Europejskiej zastępował myślenie o Polsce. Jedni nie wyobrażali sobie życia w Unii, inni poza nią. Jedni i drudzy – choć z przeciwstawnych powodów – nie widzieli potrzeby, by od Unii czegoś żądać i wymagać. Jedno i drugie podejście czyniło właściwie zbędnym pytanie o kształt współczesnej Europy, o to, czego od niej oczekujemy dla niepodległej Polski, jakie sprawy Polski powinna poprzeć, jakich instytucji w niej nie chcemy i jakich chcemy, i co w ogóle w niej chcemy zrobić. Ta sytuacja w gruncie rzeczy ciągle trwa. Na ostatnim posiedzeniu Parlamentu Europejskiego zatwierdzaliśmy dokumenty stowarzyszeniowe Ukrainy z Unią Europejską. Ukraina wykonała kolejny mały krok odejścia od swej sowieckiej przeszłości (niestety, ocenzurowany przez Rosję). Polsce, gdy broniła w dwudziestoleciu międzywojennym porządku wersalskiego, nie chodziło o zamiłowanie do Ligi Narodów, ale o ład międzynarodowy, który umożliwił naszą niepodległość. Tak samo Ukraińcom w poparciu dla integracji europejskiej chodzi o utrwalenie niezależności narodowej, o międzynarodowy układ odniesień, który pozwoli zerwać posowieckie zależności – a nie o zamiłowanie do brukselskiej ideologii.

Podczas debaty wśród ugrupowań postkomunistycznych, ale również niektórych nacjonalistycznych, ujawniła się całkiem spora grupa przeciwników związków Ukrainy z Zachodem, w sumie około jednej piątej Parlamentu Europejskiego. Najciekawsze jednak były uzasadnienia. Aymeric Chauprade (główny doradca międzynarodowy Marine Le Pen, jeden z najciekawszych intelektualnie przeciwników Unii Europejskiej) krytykę stowarzyszenia Unii z Ukrainą powiązał z krytyką… Stanów Zjednoczonych. Opowiadał, jak to Stany Zjednoczone próbują od ćwierć wieku „oderwać” Gruzję i Ukrainę od Rosji, ujawniał, że ambasadorem UE w Moskwie jest Litwin, a w Kijowie Polak, i zachęcał, by w obliczu polityczno- -ekonomicznej ekspansji Chin narody Europy naprawdę się zastanowiły, na czym polega ich interes. Kiedyś Jean-Marie Le Pen, przedstawiając się jako „francuski Reagan”, krytykował francuskie rządy za brak zdecydowanej polityki wobec ZSSR. Było to jednak w czasach, gdy Chauprade chodził jeszcze do szkoły. Od tamtej pory Front Narodowy przeszedł długą drogę. Warto zatrzymać się nad wizją geopolityczną francuskiego Frontu Narodowego. W końcu to ugrupowanie idące ku władzy, w każdym razie mające duży i rosnący wpływ na francuską opinię publiczną. Co niesie to Polsce? Chauprade dziwi się, że Unię Europejską na Wschodzie mogą reprezentować Polacy czy Litwini, bo widocznie w Polsce i Litwie nie widzi części Zachodu, ale co najwyżej państwa „oderwane od Rosji”, strefę przejściową między Zachodem a putinowskim rosyjskim światem. Strefę, której status powinien wynikać z „prawdziwych interesów narodów Europy”, definiowanych przez Francję, Niemcy i Rosję.

Oczywistą częścią „ruskowo mira” jest dla niego Gruzja i Ukraina, którą Stany Zjednoczone próbują bezprawnie „oderwać do Rosji”. A niepodległość Ukrainy i Gruzji, ogłoszone już ćwierć wieku temu? Dla Chauprade’a to widocznie nieistotny detal współczesnej geopolityki. Liderzy neoprawicy czy Ruchu Narodowego lubią powtarzać: „trzeba najpierw myśleć o sobie”. Powinni od Dmowskiego wiedzieć, że „myślenie o sobie” jest nieodłączne od myślenia o porządku międzynarodowym, który odpowiada interesom naszej niepodległości. Powinni pomyśleć najpierw o Polsce, o narodach Europy Środkowej, o tych, którzy w Europie mają podobne położenie i podobne interesy jak my. Zasadniczym elementem polskiej racji stanu jest utrwalenie i umocnienie zmian, które na Wschodzie nastąpiły po rozpadzie Związku Sowieckiego, które umożliwiły niepodległość Polski. Ci, którzy mówią o „republice okrągłego stołu”, powinni dobrze wiedzieć, czym jest postkomunizm i życie po życiu systemu sowieckiego. Patriotyzm polega na odpowiedzialności za własny kraj, nie na zażywaniu narodowcowych klimatów w międzynarodówce nacjonalistów. Z faktu, że powinniśmy krytykować Unię Europejską nie wynika, iż wszyscy, którzy Unię krytykują – krytykują ją za to, co my. Enrico Corradini mówił, że gdy poznaje nową ideę – najpierw się zawsze zastanawia, co ta idea oznacza dla jego ojczyzny. Nad jego słowami powinni zastanowić się wszyscy, którzy deklarują, że racje narodowe są motywem przewodnim ich polityki.•