Wolność – (nie)szczęsny dar

Spektrum jest bardzo szerokie. Wręcz od jednej skrajności do drugiej.

Od wody po ogień, od życia po śmierć, a wybór należy do człowieka, i tylko do człowieka. Bóg nie chciał i nie chce mieć przy sobie niewolników, dlatego obdarzył człowieka darem wolności. To jedna część, niejako połowa. Ta druga, będąca konsekwencją, to odpowiedzialność za podjęte wybory. Nie tylko dziś, ale i w czasach biblijnych nie brakowało refleksji nieradzących sobie z taką perspektywą. Czytany dziś fragment Księgi Syracha poprzedza pouczenie, w którym mędrzec polemizuje z dość powszechnym w jego czasach przekonaniem, że za grzechy odpowiada Bóg, bo jest wszechmocny: „Nie mów: »Pan sprawił, że zgrzeszyłem«. Czego On nienawidzi, tego On nie będzie czynił”.

Nie brakowało więc wówczas tych, którzy odrzucali prawdę o ludzkiej wolności. Dziś ludzka wolność jest wręcz absolutyzowana, a kłopot jest raczej z odpowiedzialnością. Biblijny autor podpowiada tu i przypomina z całą mocą, że człowiek jest w pełni odpowiedzialny za swoje postępowanie przed Bogiem, a Stwórca, jako wszechmocny i wszystkowiedzący, czuwa nad ustanowionym porządkiem moralnym. Nad tym 22 lata temu deliberował ks. prof. Józef Tischner w słynnym artykule „Nieszczęsny dar wolności”: „Gdy mówimy o niebezpieczeństwach konsumpcjonizmu, obwiniamy wolność. Gdy wskazujemy na aborcję, obwiniamy wolność. Gdy szukamy źródeł pornografii, podejrzewamy wolność. To wolność sprawia, że »wszędzie panoszą się komuniści«, że »są obrażane uczucia ludzi wierzących«, że niektórzy posuwają się nawet do podważania autorytetu ojca św.”.

Krakowski filozof napisał też w tamtym tekście: „Czasy wojującego ateizmu mamy za sobą. Nadeszły czasy troskliwego pochylania się nad wartościami Sacrum”. Nie mam pojęcia, czy powtórzyłby dziś to zdanie, i nie mnie to rozsądzać. Fakt faktem, że swą aktualność posiada końcowe pouczenie Syracha: „(Pan) nikomu nie przykazał być bezbożnym i nikomu nie zezwolił grzeszyć”. Odrzucenie Boga sprawia, że wolność nie znajduje podstawy do budowania absolutnych punktów odniesień dla odpowiedzialności.