Sowiecki generał bezpieczeństwa Iwan Sierow (1905–1990) do Lublina przybył w październiku 1944 r. Nie był to jego pierwszy kontakt z Polską. Po 17 września 1939 r., jako Ludowy Komisarz Spraw Wewnętrznych Ukraińskiej SRS, kierował wywózkami ludności polskiej z zajętych ziem wschodnich oraz aresztowaniami wśród inteligencji, oficerów i funkcjonariuszy państwowych, straconych wiosną 1940 r. W 1944 r. kierował operacjami specjalnymi przeciwko polskiej partyzantce na Litwie. Formalnie miał niski status, początkowo zastępcy do spraw bezpieczeństwa dowódcy 1. Frontu Białoruskiego, czyli marszałka Gieorgija Żukowa, a od 5 marca 1945 r. głównego doradcy (sowietnika) przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. Wiedziano jednak, że to postać wpływowa, zastępca Ławrientija Berii, szefa NKWD, czyli sowieckiej bezpieki. „Niski, krępy i brutalny rosyjski nacjonalista” – charakteryzwał go jeden ze współczesnych.


Siłą i prowokacją


W Polsce Sierow posiadał nieograniczoną władzę, podlegał bezpośrednio Berii. Miał ogromny wkład w rozbicie struktur AK i Polskiego Państwa Podziemnego. Do czerwca 1945 r. podległe mu siły NKWD aresztowały w Polsce 26 tys. ludzi. Na jego rozkaz w marcu 1945 r. podjęte zostały rozmowy z przedstawicielami Polskiego Państwa Podziemnego. Rozmowy w wilii w Pruszkowie pod Warszawą trwały kilka dni. Partnerem Polaków był tajemniczy generał Iwanow. Później okazało się, że był to Sierow. Składał interesujące propozycje na temat możliwości wpisania struktur podziemia w powojenną rzeczywistość. To była pułapka. W trakcie spotkania 27 marca 1945 r., w którym uczestniczyli m.in. gen. Leopold Okulicki, ostatni dowódca AK, wicepremier Stanisław Jasiukiewicz, delegat rządu RP na kraj, oraz Kazimierz Pużak, przewodniczący Rady Jedności Narodowej, Sierow nakazał ich aresztować i wywieźć do Moskwy, gdzie zostali poddani brutalnemu śledztwu, osądzeni i skazani. Za tę operację Stalin odznaczył Sierowa tytułem Bohatera Związku Sowieckiego i awansował do stopnia generała-­‑pułkownika. Natomiast Bolesław Bierut nadał mu w kwietniu 1946 r. Krzyż Orderu Virtuti Militari IV klasy. Order odebrał mu dopiero w roku 1995 prezydent RP Lech Wałęsa. Sierow potrafił posługiwać się nie tylko brutalną siłą, był także mistrzem prowokacji. Wiosną 1945 r. w specjalnym areszcie śledczym NKWD we Włochach pod Warszawą rozpoczął rozmowy z liderem skrajnie antykomunistycznego, narodowego podziemia Bolesławem Piaseckim. W maju 1945 r. Piasecki odzyskał wolność i stworzył zręby PAX-u, ważnego instrumentu komunistycznej polityki wyznaniowej. 


W Europie Wschodniej


Wiosną 1945 r. opuścił Polskę i został przeniesiony do Berlina, gdzie objął kierownictwo „wewnętrznej sekcji” Sowieckiej Administracji Wojskowej. Tam stworzył formację Komissariat 5 – zalążek późniejszego Ministerstwa Bezpieczeństwa NRD (Stasi). Odpowiadał za terror wobec niemieckich polityków, którzy protestowali przeciwko sowietyzacji życia w Niemczech Wschodnich.
W swej długiej karierze Sierow, oficer inteligentny i bezwzględny, kierował także represjami wobec innych narodów. Nadzorował deportacje Łotyszy i Estończyków wiosną 1941 r., a także Czeczenów, Inguszów, Karaczajów oraz krymskich Tatarów w 1944 r. Nadzorował działania KGB w czasie powstania węgierskiego w Budapeszcie w listopadzie 1956 r. Ludzie Sierowa porwali premiera Węgier Imre Nagya i jego towarzyszy, którym wcześniej gwarantowano bezpieczny wyjazd z ambasady Jugosławii w Budapeszcie, gdzie schronili się po tym, jak sowieckie czołgi opanowały miasto. 
Od 1954 r. kierował Komitetem Bezpieczeństwa Państwowego (KGB), a później wywiadem wojskowym GRU. Po wykryciu zdrady płk. Olega Pieńkowskiego, oficera GRU, który pracował na rzecz CIA i wywiadu brytyjskiego, w 1963 r. Sierow został odsunięty z wszystkich ważnych stanowisk, odebrane mu zostały sowieckie tytuły i odznaczenia. Zmarł w zapomnieniu w lipcu 1990 r. w Moskwie. 


Przeczytaj specjalny dodatek IPN i Gościa Niedzielnego wydany na Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych "Młodzi, niezłomni, wyklęci".

• „Patrzyli na świeże kwiaty na grobach”
• Biały Orzeł z Moszczenicy
• Contra!
• „Zawisza” i inni
• Pięć lat w konspiracji
• Grupa młodzieżowa
• Demokratyczna Armia Krajowa

Polecamy również dodatek "Żołnierze wolnej Polski" poświęcony żołnierzom wyklętym.