Święty eksperyment

Taką próbę podjęli w XVII i XVIII wieku jezuici w Ameryce Południowej, tworząc misjonarskie osady, zwane redukcjami.

Słowo „redukcja” wprowadza w błąd, wynika ze złego tłumaczenia z języka hiszpańskiego. Jezuici zajęli się Indianami żyjącymi niezwykle prymitywnie, na poziomie kultury z epoki kamienia łupanego. Zaczęli tych ludzi przekształcać (hiszp. reducir) pod każdym względem. Przekazywali im zdobycze cywilizacji, zarówno duchowe, jak i materialne. Każdą wspólnotę, w której to robili, nazwali reducción. W tym przypadku to słowo powinno zostać przetłumaczone jako „przekształcanie”. Austriacki dramaturg Fritz Hochwälder nazwał to przedsięwzięcie „Świętym eksperymentem”.

Zadziwiające, jak niewiele dziś o tym wszystkim wiemy. Wydawnictwo WAM w cyklu „Śladami chrześcijaństwa” przygotowało książkę niezwykłą, w dużej mierze nowatorską. Podróżnik i fotoreporter Jan Gać dotarł do tych miejsc na pograniczu Paragwaju, Argentyny i Brazylii, w których jezuici „przekształcali” Indian Guaraní. Pięknie ilustrowana książka, którą napisał, nie jest jednak podróżniczym reportażem. To wspaniała opowieść o zapomnianej przeszłości. Czytelnik dowie się z niej bardzo wiele o okolicznościach powstania „Świętego eksperymentu” i organizacji redukcji.

Panuje pogląd, że eksperyment zakończył się klęską, bo redukcje w końcu XVIII wieku zlikwidowano. A jednak dziś potomkowie Indian Guaraní współtworzą kulturę Ameryki Łacińskiej. Tymczasem Indianie z Ameryki Północnej, którymi się nikt nie zajmował, pozostali na marginesie rozwoju cywilizacji…